کاربرد شاتون چیست؟
فهرست
شاید هنگام مراجعه به تعمیرگاه اصطلاح شاتون زدن خودرو را شنیده باشید. یکی از شایع‌ترین دلایل خرابی‌های خودرو مربوط به این قطعه است. شاتون یکی از مهم‌ترین اجزای موتور بوده که وظیفه انتقال حرکت از پیستون به میل لنگ را به عهده دارد. اگر نمی‌دانید که این قطعه به چه شکلی عمل می‌کند، دلایل خرابی و کج شدن شاتون چیست و چه راهکارهایی برای جلوگیری از بروز این مشکل وجود دارد، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
شاتون چیست؟
شاتون (Connecting Rod) بخشی از موتور پیستونی است که پیستون را به میل لنگ متصل و به‌عنوان یک بازوی اهرمی عمل می‌کند. شاتون همراه با میل لنگ حرکت رفت و برگشتی پیستون را به حرکت چرخشی در میل لنگ تبدیل خواهد کرد. این قطعه معمولا از جنس محکمی ساخته می‌شوند تا در برابر تنش‌های دینامیکی ناشی از احتراق و حرکت پیستون مقاوم باشد. انتهای شاتون یا همان سری کوچک‌تر با یک پین پیستون به پیستون متصل می‌شود. پین پیستون یا پین مچ، نقطه محوری بین پیستون و شاتون است. سری بزرگ شاتون هم به میل لنگ متصل می‌شود. به‌طور خلاصه می‌توان گفت که شاتون یکی از قطعات بسیار مهم در موتور خودرو محسوب می‌شود که وظیفه اتصال پیستون به میل لنگ را بر عهده دارد. در اصل شاتون نیروی تولید شده توسط انفجار سوخت در سیلندر را از پیستون به میل لنگ منتقل می‌کند و باعث چرخش چرخ خودروی شما می‌شود.
قطعات شاتون
از نظر شکلی و ظاهری می‌توان گفت که شاتون یک میله با دو سر بزرگ و کوچک در دو سمت است و یک بدنه یا ساق دارد. قسمت‌های مختلف شاتون عبارت‌اند از:
- سری کوچک: همان‌طور که اشاره شد بخش انتهایی که شاتون به صفحه پیستون متصل می‌شود به سری کوچک شاتون یا یاتاقان شاتون معروف است. این بخش اغلب به‌صورت یک تکه و یکپارچه ساخته می‌شود و با کمک سر گژن پین اتصال بین این سری و پیستون ممکن شده است. این سری کوچک یاتاقان را تشکیل می‌دهد و در بخش داخلی آن بوش قرار دارد. این بوش اغلب از مس یا برنج ساخته می‌شود و در تماس مداوم با گژن پین است.
- سری بزرگ یا Big End: این بخش شاتون به کناره میل لنگ متصل می‌شود به‌عنوان سری بزرگ شاتون شناخته می‌شود. این قسمت که به‌عنوان بخش متحرک شاتون شهرت دارد هم به‌صورت یکپارچه و هم دو تکه تولید می‌شود. حرکت این سری باعث انتقال حرکت عمودی پیستون به میل‌لنگ شده و تبدیل آن به حرکت چرخشی را در پی دارد که در نهایت باعث به حرکت درآمدن چرخ خودرو می‌شود.
- ساق یا بدنه: قسمت بین دو سری شاتون را ساق یا بدنه آن می‌گویند. ضربات و نیروی پیستون پس از رسیدن به یاتاقان کوچک به بدنه منتقل شده و از آن طریق آن به یاتاقان بزرگ یا همان سری بزرگ می‌رسد.
انواع شاتون
شاتون‌ها در دسته‌های مختلفی طراحی و تولید می‌شوند که هر کدام برای کاربرد خاص و ویژگی‌های مختص خود را دارند. شاتون را بر اساس موارد زیر می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
انواع شاتون بر اساس نوع روغن‌کاری
- روغن‌کاری با یک مجرای سراسری شاتون: یک مجرا در سرتاسر شاتون قرار دارد و روغن‌کاری از طریق آن انجام خواهد شد.
- روغن‌کاری با سوراخ کناره شاتون: در این نوع روغن از طریق میل لنگ و شاتون به مجزای روغن وارد شده و بعد روی دیواره سیلندر پاشیده خواهد شد. روغن روی دیواره سیلندر هم با رینگ روغن پیستون به بوش و سوراخ گژن پین می‌رسد.
انواع شاتون بر اساس شکل
بر اساس شکل نیز انواع مختلفی از شاتون چون I-Beam با بدنه شاتون به شکل حرف I و دارای استحکام بالا برای خودروهای با قدرت موتور متوسط تا بالا، شاتون H-Beam با بدنه به شکل حرف H و شاتون فورج با ساختار مولکولی یکنواخت و استحکام بالایی برای موتورهای مسابقه‌ای و خودروهای اسپرت وجود دارد.
انواع شاتون بر اساس جنس
- شاتون‌های فولادی: رایج‌ترین ماده برای تولید شاتون فولاد است که استحکام بالا و قیمت مناسبی دارد و بیشتر در خودروهای بنزینی از آن استفاده می‌شود.
- شاتون آلومینیومی: این مدل شاتون وزن کمتر نسبت به مدل فولادی داشته و بیشتر در خودروهای اسپرت و مسابقه‌ای از آن استفاده می‌شود.
- شاتون تیتانیومی: سبک‌ترین و مقاوم‌ترین نوع شاتون، شاتون تیتانیومی است که قیمت بسیار بالایی دارد و اغلب برای موتورهای مسابقه‌ای حرفه‌ای استفاده می‌شود.
دلایل شاتون زدن خودرو
حال که می‌دانید شاتون چیست و چه نقشی در خودرو دارد، باید با دلایل شاتون زدن خودرو نیز آشنا شوید. شاتون زدن یک اصطلاح کلی است که شکستن، آسیب دیدن یا کج شدن شاتون اشاره دارد. این امر می‌تواند منجر به خسارت‌های جدی و حتی از کار افتادن کامل موتور ماشین شما شود. دلایل زیادی برای شاتون زدن خودرو وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:
کم بودن روغن ماشین
روغن موتور نقش مهمی در روان کار کردن تمامی قطعات موتور خودرو بر عهده دارد و مانع از سایش این قطعات هم می‌شود. در صورت کمبود روغن این روان‌کاری اتفاق نمی‌افتند و شاهد کج شدن یا خرابی قطعاتی چون شاتون خواهید بود.
استفاده از روغن نامرغوب
همان‌طور که در بخش قبلی از این مقاله مجله اسنپ شاپ اشاره شد، روغن در روان بودن عملکرد قطعات موتور و کاهش سایش نقش مهمی دارد. خرید و استفاده از روغن موتوری که ویسکوزیته مناسب نداشته باشد، باعث افزایش اصطکاک و گرمای بیش‌ازحد شاتون خواهد شد. این امر در نهایت کج شدن یا شکستن شاتون خودرو را در پی دارد.
دور موتور بالا
برخی از افراد عادت به رانندگی با دور موتور بالا به مدت طولانی دارند، علاوه بر این شتاب‌گیری‌های ناگهانی و کشیدن بار سنگین، فشار زیادی به موتور و به‌خصوص شاتون وارد می‌کند. این فشار باعث گرم شدن بیش‌ازحد شاتون شده و در نهایت شکستن یا آسیب دیدن آن را در پی دارد.
تصادفات شدید
یکی دیگر از رایج‌ترین دلایل شاتون زدن خودرو، تصادفات شدید است. گرچه شاتون از جنس محکمی ساخته می‌شود و ساختار محکمی هم دارد، اما در صورت وارد شدن ضربه شدید به‌ویژه در قسمت جلو خودرو امکان آسیب دیدن و شکستی آن بالا می‌رود. برای همین هم توصیه می‌شود در کوچک‌ترین تصادفات این قطعه توسط تعمیرکار بررسی شود.
فرو رفتن خودرو در آب عمیق
گفته می‌شود وقتی درون آب عمیق هستید استارت نزنید یا بعد از بیرون آمدن از آب نیز باید اجازه دهید آب کامل از موتور خارج شود. دلیل این جلوگیری از خم شدن شاتون است. در واقع موتور خودرو می‌تواند هوا را متراکم کند، اما آب به‌عنوان یک مایع قابلیت متراکم شدن ندارد، در چنین شرایطی استارت زدن باعث می‌شود تا شاتون به‌راحتی خم شود.
تقویت کردن موتور خودرو
برخی افراد دوست دارند موتور خودرو خود را بدون توجه به ظرفیت و توان آن تقویت کنند. این امر باعث می‌شود تا موتور ماشین به‌درستی کار نکند. همچنین منجر به وارد شدن فشار زیادی به موتور و خراب شدن میل لنگ، پیستون و در نهایت شاتون زدن خودرو خواهد شد.
خرابی یاتاقان‌ها
یاتاقان‌ها قطعاتی هستند که از سایش شاتون و میل لنگ جلوگیری می‌کنند. خرابی یاتاقان‌ها باعث افزایش اصطکاک و فشار بر روی شاتون خواهد شد. این امر به‌مرورزمان احتمال خم شدن و در نهایت شکستن آن را افزایش می‌دهد.
عیوب ساختاری شاتون
در برخی موارد، شاتون ممکن است به دلیل عیوب ساختاری مانند ترک یا نقص در مواد اولیه، مستعد شکستن باشد. برای همین توصیه می‌شود برای خرید شاتون برند تولیدکننده محصول و کیفیت آن را در نظر داشته باشید، برای مثال شاتون عظام یکی از بهترین برندهای موجود در بازار است.
خرابی سایر قطعات موتور
گاهی هم خرابی قطعات دیگری مانند پیستون، میل لنگ یا سوپاپ‌ها می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم بر روی عملکرد شاتون تأثیر بگذارد و به‌مرورزمان باعث آسیب دیدن آن شود. اینجاست که باید برای خرید شاتون جدید اقدام کنید.
علائم خرابی شاتون چیست؟
شاتون زدن خودرو چندین و چند علامت دارد که توجه به آنها برای تعمیر به‌موقع و جلوگیری از وارد شدن آسیب جدی به خودرو ضروری است:
- شنیدن صدای غیر عادی از موتور: شنیدن صدای ضربه یا تق‌تق از داخل موتور، یکی از اولین علائم شاتون زدن خودرو به شمار می‌رود. این صدا با بالا رفتن سرعت بیشتر و به‌صورت مدام خواهد شد.
- کاهش شدید قدرت موتور: یکی دیگر از نشانه‌های شاتون زدن خودرو شما، کاهش شدید قدرت موتور و افت شتاب آن است.
- روغن‌ریزی خودرو: اگر شاتون خودرو آسیب‌دیده باشد موتور به روغن‌ریزی خواهد افتاد. همچنین روغن‌ریزی یکی از دلایل خرابی شاتون نیز هست، زیرا این امر ساییدگی و اصطکاک بین قطعات از جمله شاتون و خرابی آن را در پی دارد.
- روشن نشدن موتور یا روشن شدن با مشکل: در برخی موارد شاتون زدن می‌تواند باعث روشن نشدن موتور یا روشن شدن مشکل خودرو شود.
- روشن شدن چراغ چک: در برخی موارد، روشن شدن چراغ چک و چراغ روغن در خودروی شما می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در موتور، از جمله شاتون زدن باشد.
- خمیدگی ساق شاتون: یکی دیگر از علائم خرابی شاتون، خم شدن بخش بدنه یا ساق آن است. اگر مشکوک به آسیب‌دیدگی شاتون شدید و یک یا چند مورد از علائم بالا را مشاهده کرید، بهتر است شاتون توسط مکانیک بررسی شود. هرگونه خمیدگی در ساق این قطعه نشان از شاتون زدن خودرو است و باید از فروشگاه‌های لوازم یدکی ماشین یک قطعه جدید خریداری کنید.
نکات مهم برای پیشگیری از شاتون زدن خودرو
استفاده از روغن مناسب و تعویض به‌موقع آن یکی از مهم‌ترین نکاتی است که باید برای جلوگیری از خراب شدن شاتون خودرو به آن توجه داشته باشید. روغن موتور یکی از لوازم مصرفی ماشین است که تعویض آن در فواصل زمانی مشخص و استفاده از محصولات برندهای معتبر و باکیفیت، به حفظ سلامت موتور و جلوگیری از شاتون زدن آن کمک می‌کند. علاوه بر این برای جلوگیری از خراب شدن Connecting Rod توجه به نکات زیر هم ضروری است:
- اجتناب از حرکت با خودرو در داخل آب عمیق می‌تواند مانع خم شدن ناگهانی شاتون و خرابی ماشین شما شود.
- علاوه بر موارد بالا، رانندگی با دور موتور مناسب، اجتناب از شتاب‌گیری‌های ناگهانی و کشیدن بار سنگین با خودرو نیز باعث کاهش فشار بر روی موتور شده و مانع خراب شدن شاتون نیز خواهد شد.
- نکته مهم دیگری که باید در نظر داشته انجام سرویس‌های دوره‌ای و بررسی وضعیت کلی موتور است. انجام این کار شاید هزینه داشته باشد، اما به تشخیص زودهنگام مشکلات و جلوگیری از بروز خرابی‌های بزرگ‌تر کمک می‌کند.
در نهایت باید گفت که اگر این قطعه خودرو شما خراب شده و نیاز به تعویض دارد می‌توانید محصولی باکیفیت را از اسنپ شاپ به‌صورت آنلاین تهیه کنید. نگران بالا رفتن هزینه‌های تعمیر خودروی خود نیز نباشید، امکان خرید قسطی با سرویس اسنپ پی برای شما فراهم شده است.
