کاربرد سنگ محک طلا چیست؟

بدون شک برای یک‌بار هم که شده در هنگام فروش طلا با این صحنه مواجه شده‌اید که طلا فروش مصنوعات فروشی را روی یک سنگ سیاه می‌کشد و رد باقی‌مانده روی سنگ را بررسی می‌کند. حتی ممکن است بعد از این مرحله یک مایع روی آن بریزد تا واکنش طلا به آن را بسنجند. این سنگ سیاه، سنگ محک طلا نام دارد که در مورد روش کار، کاربردها و نحوه تمیز کردن آن، در این مطلب از شاپ پلاس بیشتر صحبت می‌کنیم.

سنگ محک طلا چیست؟

سنگ محک یک سنگ سیاه سخت با سطح صاف است که می‌توان از آن برای آزمایش خلوص طلا یا نقره استفاده کرد. در واقع یکی از اصلی‌ترین روش های تشخیص طلا از بدل، استفاده از همین سنگ سیاه و خاص است. طلا یا نقره روی سطح سنگ کشیده می‌شود و سپس از نظر یکنواخت بودن، رنگ و دوام آن با طلای اصل مقایسه می‌شود. البته می‌توان برای تشخیص اصل بودن طلا از اسید خاصی به نام تیزاب هم روی رد طلا استفاده کرد.

تاریخچه استفاده از سنگ محک

یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در طول تاریخ، تشخیص اصالت و خلوص طلا بوده است. سنگ محک، ابزاری کاربردی است که نخستین بار در تمدن هاراپا (۲۶۰۰–۱۹۰۰ پیش از میلاد) در دره سند مورد استفاده قرار گرفت و بعدها در یونان باستان نیز رایج شد. این ابزار به افراد امکان می‌داد تا خلوص فلزات نرم مانند طلا و نقره را به‌سادگی و سرعت آزمایش کنند. کاربرد آن نه‌تنها به افزایش اطمینان در معاملات کمک کرد، بلکه زمینه‌ساز پذیرش طلا به‌عنوان معیار اصلی در مبادلات تجاری در سراسر تاریخ شد..

جنس سنگ محک

سنگ محک باید سطحی صاف، سخت و مقاوم داشته باشد تا بتواند خطوط کشیده‌شده توسط طلا را با دقت و وضوح نمایش دهد و در عین حال، مواد اضافی موجود در طلا بر نتیجه آزمایش تاثیر نگذارند. به همین دلیل، معمولا از موادی مانند نواکولیت یا آرکانزاس ساخته می‌شود. با این حال، در برخی موارد گزینه‌های دیگری مانند جاسپر، سنگ سیلیس یا شیشه معدنی نیز به کار می‌روند، چون این مواد نیز عملکرد مشابهی دارند و برای سنجش خلوص طلا مناسب‌اند.

کاربرد تیزاب سلطانی در کنار سنگ محک چیست؟

همان‌طور که اشاره شد در کنار سنگ محک از یک نوع اسید خاص به‌ نام تیزاب سلطانی استفاده می‌شود. این ماده علاوه بر مشخص کردن اصل بودن طلا برای نشان دادن عیار طلا نیز کاربرد دارد. تیزاب محلولی است که از ترکیب سه به یک دو نوع اسید به نام‌های اسید هیدروکلریک و اسید نیتریک به دست می‌آید. برای تشخیص عیار طلا فرمول ساخت این محلول نیز تغییر می‌کند. در واقع با اضافه کردن اسید کلریدریک که به‌عنوان جوهر نمک هم شهرت دارد عیار تیزاب سلطانی تغییر می‌کند. هر عیار تیزاب هم برای تشخیص عیار خاصی از طلا کاربرد دارد برای مثال تیزاب ۱۸ برای تشخیص اصالت طلای ۱۸ عیار کاربرد دارد.

نحوه استفاده از سنگ محک

اگر بعد از بررسی مصنوعات اعم از زیورآلات، کد طلا یا اطلاعاتی که نشان‌دهنده اصل بودن آن باشد را مشاهده نکردید، می‌توانید از سنگ محک استفاده کنید. روش کار با آن هم بسیار ساده است و شامل مراحل زیر می‌شود:

• مرحله ۱: ابتدا دستکش به دست کرده و درصورتی‌که اولین بار است از سنگ محک و تیزاب استفاده می‌کنید یک عینک محافظ نیز به چشم بزنید.
• مرحله ۲: طلا را روی سنگ محک بکشید تا ردی از آن روی سنگ باقی بماند.
• مرحله ۳: کمی از تیزاب روی رد طلا بریزید تا واکنش شیمیایی لازم رخ دهد.
• مرحله ۴: در این مرحله واکنش‌های متفاوتی ممکن است رخ دهد. در صورت کمرنگ شدن خط، طلا عیار مدنظر شما را ندارد. در صورت محو نشدن این خط، طلا اصل است و عیار ذکرشده را دارد. در نهایت اگر این خط از بین رفت طلا اصل نیست.

کارایی و کاربرد سنگ محک

هنگام خرید و فروش سکه یا شمش طلا و حتی مصنوعات دیگر استفاده از سنگ محک رواج دارد. کارایی و کاربرد این وسیله را می‌توان در دو مورد زیر خلاصه کرد:

تشخیص اصل از بدل

همان‌طور که اشاره شد یکی از راه‌های تشخیص طلای اصل از بدل یا تقلبی استفاده از سنگ محک است. اگر رد طلا با اسید واکنش نشان داد و از روی سنگ محو شد، محصول خریداری شده بدل بوده و طلای تقلبی محسوب می‌شود.

مشخص کردن عیار طلا و انگ آن

طلا از هر نوعی که باشد اعم از زیورآلات، سکه و … دارای عیار و انگ طلا مخصوص به خود است. با کمک تیزاب و سنگ محک می‌توان عیار و انگ را هم مشخص کرد. فقط ترکیبات تیزاب باید مطابق با عیار و انگی باشد که برای طلا ذکر شده است.

مزایا و معایب استفاده از سنگ محک

یکی از نکات مهم برای خرید طلا، آزمایش طلا با اسید و سنگ محک است، اما این روش مزایا و معایب خاص خود را دارد که می‌خواهیم آن‌ها را بررسی کنیم.

مزایا

• در دسترس بودن: به‌راحتی می‌توان سنگ محک و تیزآب را از بازار خرید و استفاده از آن نیز بسیار راحت و آسان است. برای همین نیاز به تخصص بالایی ندارد و فقط باید نکات مراقبتی را به‌دقت رعایت کنید.
• ارزان بودن: می‌توانید یک کیت ابزار تست طلا که شامل سنگ محک و تیزآب همراه آن می‌شود را به‌راحتی و با قیمت کم خریداری کنید.
• بالا بودن دقت: سنگ محک یکی از روش‌های احراز اصالت طلاست که دقت بسیار بالایی دارد و برای همین از روش‌های پرطرفدار به شمار می‌رود.

معایب

• کاربردی بودن برای بخش‌های خاصی از طلا: این روش تنها برای بخش بیرونی طلا کاربرد دارد، زیرا امکان کشیدن بخش داخلی برخی زیورآلات چون انگشتر یا بخش درونی سکه گرمی روی این سنگ غیرممکن است و احتمال دارد این بخش‌ها ناخالصی داشته باشد.
• خطرناک برای پوست: در حین کار دقت داشته باشید که تیزاب یا باقی‌مانده آن روی سنگ با پوست شما تماس نداشته باشد. تماس این محلول با پوست ممکن است کمی درد داشته باشد و لکه‌های زرد ناخوشایندی به جا بگذارد.

روش تمیز کردن سنگ محک

پس از مدتی استفاده، ممکن است سنگ محک با خطوط پر شود و برای استفاده مجدد باید آن را تمیز کنید. البته بهتر است برای تمیز کردن به شکلی موثر و حفظ طول عمر، بعد از هر بار استفاده سنگ محک را با دستمال مرطوب تمیز کنید. در غیر این صورت بهتر است از روش زیر استفاده کنید:

• قبل از استفاده از سنگ محک، باید برای چند دقیقه در آب باشد.
• مقداری پاک‌کننده مخصوص یا مقداری تیزاب و نمک روی سنگ بریزید.
•  تا زمانی که سنگ تمیز شود یک دستمال را با حرکت دایره‌ای روی آن بکشید.
• در نهایت سنگ را با روغن پارافین چرب کنید تا طول عمر بیشتری داشته باشد.

روش های محک طلا

بسیاری از افراد بعد از خرید طلا قسطی، دست‌دوم یا آب‌شده به دنبال روشی برای محک زدن طلا به منظور بررسی اصالت و عیار آن هستند. روش‌های متداول و معروف برای محک زدن طلا به جز استفاده از سنگ محک شامل موارد زیر می‌شود:

استفاده از دستگاه  XRF

برای محک زدن طلا با کمک این روش از دستگاه‌های پیشرفته‌ای به نام X-Ray Fluorescence (XRF) استفاده می‌شود. این دستگاه پرتوی ایکس را به طلا می‌تاباند. بعد از آن بازتاب پرتوها بررسی می‌شود و عیار و ترکیبات فلزات موجود در طلا را مشخص می‌کند. این روش سریع، دقیق و غیر تخریبی بوده و برای مصنوعات دارای سنگ‌های قیمتی بسیار کاربردی‌تر از روش‌های دیگر است.

روش مغناطیسی

در این روش به جای سنگ محک از آهنربا استفاده می‌شود. پیش از هر چیزی باید بدانید که طلای خالص و آلیاژهای استاندارد طلا خاصیت مغناطیسی ندارند. بنابراین اگر از آهنربا استفاده کردید و طلا به آهن‌ربا واکنش نشان داد، احتمال تقلبی بودن آن وجود دارد.

روش وزنی

اگر چند سوت طلا به‌صورت آب‌شده یا حتی زیورآلات دست‌دوم خریداری کرده‌اید یکی از روش‌های محک طلا، روش وزنی است. از این روش برای تخمین عیار و بررسی ناخالصی‌ها استفاده می‌شود. ابتدا طلا را وزن می‌کنند. سپس در اسید حل کرده و ناخالصی‌ها را جدا خواهند کرد. در نهایت وزن خالص طلا محاسبه می‌شود و با وزن اولیه مقایسه می‌گردد.

روش حرارتی

در این روش طلا را به مقدار زیادی حرارت می‌دهند.  بعد از حرارت دادن طلا با مشاهده تغییرات رنگ و واکنش فلز، می‌توان خلوص آن را بررسی کرد. استفاده از این روش بیشتر برای تفکیک طلای تقلبی از طلای واقعی کاربرد دارد.

هشدار ها و نکات مهم برای استفاده از سنگ محک و اسید

هنگام استفاده کردن از سنگ محک و اسید برای محک زدن عیار و تشخیص طلا از بدل، باید به یک سری نکات مهم توجه داشت که شامل موارد زیر می‌شود:

• فراموش نکنید که تیزاب یک ماده اسیدی و خطرناک است. برای همین هنگام محک زدن طلا با آن باید از دستکش مناسب استفاده کرد. در واقع این ماده دارای خاصیت خورندگی بالایی بوده و تماس آن با پوست باعث آسیب شدید به آن خواهد شد.
• ‌بهتر است محلول تیزاب را انبار نکنید و درصورتی‌که نیاز به نگهداری آن را دارید، به دور از گرما، منابع حرارتی و تابش مستقیم نور خورشید نگهداری کنید.
• این مواد را از دسترس کودکان دور نگه دارید.

سخن پایانی

سنگ محک طلا ابزاری سنتی برای تعیین خلوص و عیار طلا است. در این روش، طلا بر روی سنگ محک کشیده می‌شود و رد آن با محلول اسید نیتریک یا اسیدهای دیگر مقایسه می‌شود تا عیار آن مشخص شود. این روش به دلیل دقت، سرعت و سادگی، همچنان در صنایع طلا و جواهرسازی کاربرد دارد و به عنوان یک راهکار مطمئن برای ارزیابی کیفیت طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای جلوگیری از خرید طلای تقلبی بهتر است همیشه از فروشگاه‌های معتبر و دارای گارانتی خرید کنید.

فروشگاه اسنپ شاپ یک مرجع معتبر در این زمینه است و امکان خرید اقساطی را برای شما فراهم کرده که با توجه به نوسانات قیمت طلا روشی عالی برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.