دیر شدن عادت ماهانه تا چند روز طبیعی است
چرخه پریودی همیشه مثل ساعت کار نمی‌کند. عقب افتادن پریود اگرچه نگران‌کننده است، یک اتفاق رایج و پرتکرار در دوران نوجوانی، شیردهی و حوالی سن یائسگی است. استرس‌های محیطی، بیماری‌های زمینه‌ای و رژیم غذایی بر چرخه پریود تأثیر می‌گذارند و آن را عقب می‌اندازند. در این مقاله سیکل قاعدگی سالم و نرمال را معرفی می‌کنیم، به دلایل عقب‌افتادن پریود و علائم هشداردهنده اشاره می‌کنیم و چند راهکار برای حفظ نظم قاعدگی در اختیارتان می‌گذاریم. همراه ما باشید تا بگوییم دیر شدن عادت ماهانه تا چند روز طبیعی است و از کجا به بعد باید نگران شوید!
بررسی سیکل قاعدگی سالم (نرمال)
منظور از چرخه قاعدگی فاصله زمانی بین اولین روز قاعدگی تا اولین روز قاعدگی بعدی است. از زمان بلوغ دختران جوان تا حوالی یائسگی در زنان میان‌سال، سیکل قاعدگی سالم به‌طور میانگین ۲۸روزه است. البته چرخه طبیعی پریودی می‌تواند ۲۱ الی ۳۵ روز طول بکشد و این تأخیر چندروزه باعث نگرانی نیست، اما تأخیر مداوم و بیشتر احتمالا زنگ هشدار یک بیماری زمینه‌ای است. در سیکل نرمال، اکثر خانم‌ها بین ۳ تا ۷ روز خون‌ریزی دارند و برای کنترل خون‌ریزی از انواع نوار بهداشتی استفاده می‌کنند.
- آمنوره: در شرایطی که فرد دست‌کم ۳ دوره قاعدگی را به‌صورت متوالی از دست بدهد و چند ماه پریود نشود، «فقدان پریودی» یا «آمنوره» رخ می‌دهد. این عارضه یک بیماری نیست، بلکه حاصل ابتلا به بیماری یا نوسان‌های هورمونی است و درمان می‌شود.
- الیگومنوره: این اختلال قاعدگی باعث افزایش فواصل سیکل قاعدگی و طول دوره‌ها (بیشتر از ۳۵ روز) می‌شود. درصورت ابتلا به این اختلال، خون‌ریزی پریودی به‌طرز غیرعادی خفیف و نادر است.
«دیر شدن پریود» تا چند روز طبیعی است؟
اگر سیکل قاعدگی بیشتر از ۳۵ روز طول بکشد، یک زنگ هشدار به صدا درمی‌آید که لزوما به‌معنی ابتلا به بیماری نیست، ولی نباید ساده از کنار آن عبور کرد. بخوانید تا دقیق‌تر بدانید دیر شدن عادت ماهانه تا چند روز طبیعی است.
- تاخیر حداکثر ۷ روز (عمومی): این میزان تأخیر معمولا طبیعی و قابل‌چشم‌پوشی است. البته اگر خون‌ریزی همیشه در روز و ساعت مشخصی شروع شود، نسبت به تأخیر چندروزه نیز باید هوشیار بود.
- تاخیر ۸ تا ۱۴ روز (جزئی): این میزان تأخیر می‌تواند به‌دلیل تغییرات رژیم غذایی یا استرس‌های محیطی باشد و نیازمند بررسی عوامل مختلف است، ولی معمولا جای نگرانی جدی ندارد.
- تأخیر بیشتر از ۳۵ روز (الیگومنوره): این تأخیر هشداردهنده و نیازمند بررسی است. زنان مبتلا به الیگومنوره به‌طور متوسط در سال فقط ۹ بار پریود می‌شوند.
- تأخیر بیشتر از ۹۰ روز (آمنوره): این میزان تأخیر کاملا غیرطبیعی و به‌معنای فقدان یک یا چند دوره قاعدگی است و باید فورا با پزشک در میان گذاشته شود.
شایع‌ترین دلایل عقب افتادن پریود
در این بخش به منطقی‌ترین دلایل عقب افتادن پریود اشاره می‌کنیم.
استرس مداوم
اگر همواره در جدال با استرس هستید، سطح هورمون‌ها در بدن شما متعادل نیست و همین موضوع عامل جلو یا عقب افتادن پریود شماست. استرس زیاد به‌معنای ترشح کورتیزول بیشتر است و این هورمون چوب لای چرخ هورمون‌های تنظیم‌کننده قاعدگی می‌گذارد! پس‌از پشت‌سرگذاشتن موقعیت استرس‌زا، معمولا چرخه قاعدگی دوباره منظم می‌شود.
ورزش سنگین
فعالیت بدنی و ورزش سنگین فشار زیادی به بدن وارد می‌کند و انرژی زیادی از جسم می‌گیرد. بدن به‌محض تشخیص قحطی انرژی، به‌طور خودکار عملکردهای ضروری را در اولویت نخست قرار می‌دهد و آن را مهم‌تر از حفظ نظم چرخه قاعدگی می‌شناسد. بنابراین تخمک‌گذاری متوقف می‌شود و آمنوره را تجربه خواهید کرد. اگر برنامه ورزشی سنگین دارید، برای جلوگیری از کمبود انرژی بدن حتما رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید.
کاهش وزن
بدن برای منظم نگه‌داشتن پریودی به انرژی نیاز دارد. اگر ناگهان رژیم غذایی خود را تغییر دهید یا دچار اختلالات تغذیه مثل بی‌اشتهایی شوید، بدن کمبود تغذیه را احساس می‌کند و از‌آنجاکه هورمون‌ها حسابی به‌هم می‌ریزند، انرژی لازم برای حفظ نظم قاعدگی را ندارد. همچنین ممکن است عقب افتادن پریود به‌خاطر توقف تخمک‌گذاری ناشی از کمبود چربی در بدن باشد.
افزایش وزن
بافت چربی اضافه باعث ترشح بیشتر هورمون استروژن می‌شود و تعادل استروژن و پروژسترون که لازمۀ نظم قاعدگی است را از بین میبرد. در نتیجه، جلو یا عقب افتادن پریود از رگ گردن نزدیک‌تر خواهد بود.
ابتلا به بیماری‌ها
بیماری‌های زمینه‌ای مثل سلیاک، نارسایی اولیه تخمدان، سندرم تخمدان پلی کیستیک، کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، دیابت و دیگر بیماری‌های مرتبط با هورمون‌ها، مستقیما بر چرخه قاعدگی تأثیر می‌گذارند. حتی اگر به یکی از این شرایط مبتلا باشید، تأخیر یا فقدان دوره‌های قاعدگی اتفاقی عجیب و دور از انتظار نیست.
مصرف دارو
بعداز مصرف داروهای هورمونی مثل قرص‌های کنترل بارداری، داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی یا قرص‌های هورمون‌درمانی نباید انتظار نظم دوره قاعدگی داشت! این داروها تعادل هورمون‌های کنترل‌کننده سیکل قاعدگی را تغییر می‌دهند و منجر به خون‌ریزی غیرقابل‌پیش‌بینی یا حتی توقف کامل دوره‌ها می‌شوند! این یکی از رایج‌ترین دلایل عقب افتادن پریود غیر از بارداری است.
بلوغ
بدن دختران جوان در سن بلوغ درحال یادگیری نحوۀ مدیریت هورمون‌هاست. بنابراین سیکل قاعدگی کاملا غیرقابل‌پیش‌بینی و طول چرخه‌ها تا چند سال متغیر است. حتی فقدان چند دوره قاعدگی طبیعی است. ولی اگر تمام چرخه‌ها کوتاه‌تر از ۲۱ روز و طولانی‌تر از ۴۵ روز باشد یا به‌مدت ۳ ماه و بیشتر خبری از خون‌ریزی قاعدگی نباشد، جای نگرانی است.
شیردهی
در طول شیردهی بدن مقدار زیادی هورمون پرولاکتین تولید می‌کند. این هورمون گاه‌گداری به جان تخمک‌گذاری می‌افتند و آن را سرکوب می‌کند. به‌همین‌خاطر بسیاری از مادران شیرده دوره‌های قاعدگی سبک‌تر و مصرف نوار بهداشتی کمتری دارند.
پیش‌یائسگی
نوسان‌های هورمونی در دوران پیش‌یائسگی بر کسی پوشیده نیست. در این دوره سطح هورمون زنانه استروژن افت می‌کند و دیگر تعادلی مطلوب میان این هورمون و پروژسترون برقرار نیست؛ در‌نتیجه تخمک‌گذاری به‌شکل پراکنده اتفاق می‌افتد. بنابراین چرخه‌های قاعدگی بدون نظم خاص و کاملا غیرقابل‌پیش‌بینی خواهند بود.
بارداری
در طول حاملگی بدن هورمون‌هایی تولید تولید می‌کند که تخمک‌گذاری و ریزش پوشش رحمی (خون‌ریزی پریود) را متوقف می‌کنند. بنابراین طی یک دوره ۹ماهه پریود متوقف می‌شود و پس‌از زایمان برمی‌گردد. برای اطمینان از بارداری در خانه می‌توان از بیبی چک استفاده کرد.
تشخیص دلیل تأخیر در قاعدگی
همۀ خانم‌ها باید یک تقویم شخصی یا اپلیکیشن مخصوص برای ثبت و تحلیل زمان‌بندی قاعدگی داشته باشند، چون خواه‌ناخواه، اولین سؤالی که پزشک زنان از شما می‌پرسد در مورد تاریخ شروع و پایان آخرین دوره است. این موارد را جایی یادداشت کنید:
- زمان شروع و پایان روزهای قاعدگی در تمام ماه‌های سال برای درک فواصل پریودی و طول دوره‌ها؛
- شدت خون‌ریزی (سبک‌تر یا سنگین‌تر از همیشه) و تغییرات بافت خون (رقیق یا دفع لختۀ خون)؛
- خون‌ریزی غیرطبیعی در فواصل دوره‌های پریودی؛
- شدت درد پریودی، کیفیت خواب و دیگر علائم جسمانی مرتبط با آن؛
- شدت تغییرات رفتاری، سطح انرژی، میل جنسی و کیفیت روابط در دوران پریودی.
هرازگاهی دفترچه یا تقویم قاعدگی خود را سبک‌سنگین کنید. اگر مرور یادداشت‌ها گویای عقب افتادن پریود باشد، می‌دانید که دیر شدن عادت ماهانه تا چند روز طبیعی است. درصورت تأخیر غیرطبیعی، قدم اول خرید بیبی چک و انجام تست بارداری خانگی است. بعداز ردکردن احتمال بارداری، برای تشخیص علت توقف یا تأخیر تخمک‌گذاری باید به پزشک زنان مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص دقیق‌تر سراغ این روش‌ها می‌رود:
- آزمایش بارداری خون: آزمایش خون بتا جهت اندازه‌گیری هورمون hCG و تشخیص بارداری، حاملگی خارج رحمی یا خطر سقط جنین؛
- تست تیروئید: تشخیص تعادل هورمون تری یدوتیرونین و دلیل پریود نشدن، قاعدگی سنگین، قاعدگی زودرس یا بی‌نظمی قاعدگی؛
- هورمون‌های تخمدان: آزمایش‌های هورمونی زنان جهت بررسی سلامت تخمدان؛
- سونوگرافی: جهت بررسی فیبروم رحم، پولیپ، کیست و دیگر مشکلات رحم و تخمدان.
- بیوپسی آندومتر: برداشت نمونه‌ای از بافت پوشش رحم جهت تشخیص آندومتریوز یا سلول‌های پیش‌سرطانی.
علائم هشداردهنده عقب افتادن پریود
چرخه نامنظم قاعدگی می‌تواند یک زنگ هشدار جدی در مورد ابتلا به سندرم متابولیک، بیماری عروق کرونر قلب، دیابت نوع ۲ و آرتریت روماتوئید باشد و اگر نادیده گرفته شود، زمینه‌ساز مشکلاتی مثل کم‌خونی، پوکی استخوان، مشکلات روحی، ناباروری و عوارض زایمان و تولد شود. چرخه قاعدگی فرازونشیب‌های فراوان دارد و بیشتر خانم‌ها از علائم جزئی مرتبط با آن چشم‌پوشی می‌کنند، اما اگر تأخیر پریودی با علائم زیر همراه شود، مداخله پزشک الزامی است:
- بین ۱۸ تا ۲۵ یا ۴۲ تا ۴۵سالگی هستید و فرق کوتاه‌ترین و طولانی‌ترین سیکل شما بیشتر از ۹ روز است.
- بین ۲۶ تا ۴۱سالگی هستید و فرق کوتاه‌ترین و طولانی‌ترین سیکل شما بیشتر از ۷ روز است.
- صرف نظر از سن‌و‌سال و میزان فعالیت جنسی، بیشتر از ۹۰ روز است که پریود نشده‌اید (۳ سیکل کامل).
- تا ۱۶ سالگی خبری از پریودی نیست؛
- فقدان پریود با علائمی مثل تغییرات وزن، خستگی، سردرد، تب، تهوع، تغییرات بینایی و رشد مو روی صورت همراه است.
- تأخیر پریود با علائمی مثل شکم‌درد شدید، خون‌ریزی غیرعادی و طولانی‌مدت، تغییرات ناگهانی وزن، ضعف، سرگیجه و مشکلات پوستی همراه است.
راهکارهایی برای تنظیم قاعدگی
سیکل قاعدگی و حتی دلایلی که به تاخیر در پریود منجر می‌شوند با سبک زندگی مرتبط هستند؛ این یعنی درصورت اصلاح عادت‌های ناسالم و ایجاد عادت‌های سالم می‌توان چرخه قاعدگی را در خانه و بدون کمک پزشک منظم کرد. این راهکارها را امتحان کنید تا معجزۀ سبک زندگی سالم را به‌چشم ببینید:
- مدیریت استرس: یوگا، مدیتیشن، تمرین‌های تنفسی و خواب کافی سطح کورتیزول (هورمون استرس) را پایین می‌آورند و در درازمدت (با پیگیری منظم) اثربخشی حیرت‌انگیزی بر تعادل هورمونی دارند. بعضی از این تمرین‌ها جریان خون را به‌سمت لگن تقویت می‌کنند تا خون‌ریزی پریود سریع‌تر رخ دهد.
- تغذیه مناسب: اصلاح سبک تغذیه یک روش پربازده برای تنظیم حساسیت به انسولین، حفظ تعادل هورمونی، مبارزه با التهاب، سم‌زدایی بدن و افزایش سطح انرژی است. رژیم غذایی شما باید سرشار از ویتامین‌های دی، بی، سی و مواد معدنی ضروری مثل آهن و فولیک‌اسید باشد.
- ورزش منظم: برای جلوگیری از عقب افتادن پریود ورزش را ترک نکنید. بدن برای تنظیم هورمون‌های استروژن و پروژسترون باید حرکت کند. این تمرین‌ها سوخت‌و‌ساز بدن را تقویت می‌کنند، گردش خون را بهبود می‌بخشند و وزن را در محدوده سالم نگه می‌دارند؛ از‌این‌رو برای تنظیم چرخه قاعدگی مؤثرند.
- دوش یا کمپرس آب گرم: تأخیر پریودی معمولا با درد و گرفتگی عضلات رحم همراه است. برای تسکین این علائم آزارنده و تحریک جزئی قاعدگی می‌توانید از دوش یا کمپرس آب گرم کمک بگیرید. برای خرید اقساطی انواع کیسه آب گرم برقی و غیربرقی وارد اسنپ‌شاپ شوید.
- دمنوش‌های گیاهی: جوشانده‌های بابونه، زنجبیل، آویشن و مریم‌گلی خاصیت تنظیم هورمونی دارند و اثر چشمگیری بر کاهش دردهای قاعدگی می‌گذارند.
درمان‌های پزشکی رایج برای منظم‌کردن قاعدگی
اگر شرایط به‌قدری پیچیده شود که به‌کارگیری روش‌های طبیعی و خانگی تأثیری بر نظم قاعدگی نداشته باشد، باید برای دریافت برنامه‌های درمانی پزشکی و پیگیری سلامت و رفاه قاعدگی به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. اطلاعات این بخش شاپ پلاس صرفا برای آشنایی شما با روش‌های درمان پزشکی است و انجام خودسرانه آنها بدون نظر پزشک به‌هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود.
درمان دارویی پریود دیرهنگام
پزشک در وهلۀ اول سراغ درمان‌های دارویی برای بازیابی توازن و تعادل هورمون‌ها می‌رود. داروهای احتمالی در نسخۀ شما عبارت‌اند از:
- قرص‌های ضدبارداری: قرص‌های هورمونی ترکیبی (استروژن و پروژستین) یا قرص‌های کنترل بارداری تک‌هورمونی (فقط پروژستین) پرمصرف‌ترین درمان دارویی برای عقب افتادن پریود شناخته می‌شوند.
- ترانکزامیک اسید: این دارو برای درمان خون‌ریزی شدید قاعدگی تجویز می‌شود.
- مسکن‌ها: اگر پریودی دیرهنگام با درد یا گرفتگی همراه شود، پزشک انواع مسکن مثل ایبوپروفن یا استامینوفن را تجویز خواهد کرد.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: اگر علت خون‌ریزی نامنظم عفونت باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز خواهد شد.
- آگونیست‌های هورمون آزادکننده گنادوتروپین: این داروها اندازه فیبروم‌های رحمی را کوچک‌تر و خون‌ریزی شدید را کنترل می‌کنند، اما موقتا باعث قطع پریودی می‌شوند.
جراحی برای درمان پریودی دیرهنگام
بسته به وخامت شرایط و قصد بارداری در آینده، پزشک برای درمان مشکلات رحم و تخمدان می‌تواند سراغ روش‌های جراحی برود. مواردی مثل:
- ابلیشن آندومتر: در این روش برای ازبین‌بردن بافت آسیب‌دیده رحم از سرما و گرما استفاده می‌شود. اگر مایل به بارداری هستید، این جراحی انتخاب خوبی برای شما نیست.
- میومکتومی: این جراحی برای برداشتن فیبروم‌های رحمی انجام می‌شود.
- آمبولیزاسیون شریان رحمی: در این جراحی با قطع خون‌رسانی به رحم، فیبروم‌های رحمی از بین می‌روند.
- هیسترکتومی: این جراحی برای برداشتن بافت آندومتر اضافه‌ای انجام می‌شود که تا لگن یا شکم رشد کرده و رحم را به‌شدت دچار آسیب کرده است.
سؤالات متداول
۱. عقب افتادن پریود و ترشحات سفید نشانه چیست؟
قطع پریود همراه با ترشحات سفید احتمالا نشانۀ بارداری زودرس، تغییرات هورمونی یا عفونت‌های احتمالی است و علت دقیق آن باید توسط پزشک تشخیص داده شود.
۲. عقب افتادن پریود و درد کمر و شکم نشانه چیست؟
توقف پریودی اگر با درد کمر و شکم همراه شود، احتمالا گویای بارداری، حاملگی خارج رحمی و سایر مشکلات زنان است.
۳. آیا پریود نشدن باعث بزرگی شکم می‌شود؟
قطع پریود تأثیر مستقیم بر چاقی و بزرگی شکم ندارد، اما نفخ (گاز روده) و افزایش سایز فولیکول‌ها در تخمدان می‌تواند عامل جلو‌آمدن موقت شکم باشد.
۴. چه نوع کیستی باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟
کیست‌های عملکردی تخمدان مثل کیست‌های فولیکولی و کیست‌های جسم زرد توازن و تعادل میان هورمون‌های مرتبط با چرخه قاعدگی را از بین می‌برند. این کیست‌ها معمولا تخمک‌گذاری را به تأخیر می‌اندازند و فاز لوتئال را طولانی می‌کنند، اتفاقی که تأخیر و توقف قاعدگی را به‌دنبال دارد.
۵. چه داروهایی باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟
داروهای ضدبارداری هورمونی، ضد افسردگی، ضد روان‌پریشی، شیمی‌درمانی، برخی از رقیق‌کننده‌های خون، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و داروهای تیروئید می‌توانند بر چرخه قاعدگی تأثیر بگذارند و باعث تأخیر یا توقف دوره قاعدگی شوند.
۶. آیا قرص اورژانسی باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟
قطعا بله. این قرص‌ها حاوی هورمون‌هایی هستند که موقتا چرخه قاعدگی را از کار می‌اندازند و تخمک‌گذاری را قطع می‌کنند تا جلوی بارداری را بگیرند. تأثیر این قرص‌ها موقتی است و سیکل قاعدگی بعداز یک یا چند هفته دوباره منظم می‌شود.
۷. عقب افتادن پریود و ترشحات زرد نشانه چیست؟
تاخیر در پریود همراه با ترشحات زرد واژن می‌تواند نشانه بارداری زودرس، عدم تعادل هورمونی یا عفونت باشد. اگر این ترشحات بوی تند دارند و دردناک یا خارشی هستند، هرچه زودتر پزشک را در جریان بگذارید.
۸. اگر پریودی عقب افتاد چه بخوریم؟
خوراکی‌های منبع ویتامین C، آهن، منیزیم، کلسیم و غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ ترشح هورمون استروژن را تحریک می‌کنند و جریان خون به‌سمت ناحیه لگن را افزایش می‌دهند. بعضی از آنها برای کاهش گرفتگی عضلات، جبران خون ازدست‌رفته و بهبود خلق‌و‌خو لازم هستند.
۹. آیا قرص اعصاب باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟
داروهای ضدافسردگی، ضدتشنج و ضدروان‌پریشی که برای درمان مشکلات اعصاب و روان تجویز می‌شوند، سیستم عصبی و تعادل هورمونی را هدف قرار می‌دهند و بر نظم چرخه قاعدگی تأثیر منفی می‌گذارند.
۱۰. آیا عفونت باعث عقب افتادن پریود می‌شود؟
عفونت جزئی به‌تنهایی نمی‌تواند سیکل پریودی را مختل کند و باعث عقب افتادن پریود شود، مگر آنکه منجر به استرس فراوان و ناراحتی فرد شود و به‌طور غیرمستقیم بر سیکل قاعدگی تأثیر بگذارد. اما عفونت‌های جدی و پرخطر مثل بیماری التهابی لگن مستقیما بر قاعدگی تأثیر می‌گذارند و سبب پریود نامنظم یا دیرهنگام می‌شوند.
۱۱. تنبلی تخمدان باعث تاخیر در پریود می‌شود؟
البته! تنبلی تخمدان یک اختلال شایع مربوط به غدد درون‌ریز است که قدرت تخمدان‌ها برای آزادسازی تخمک را مختل می‌کند و تأخیر یا توقف کامل پریودی را به‌دنبال دارد.
۱۲. آیا مصرف قرص لاغری باعث تاخیر قاعدگی می‌شود؟
بله، بعضی از قرص‌های لاغری که باعث کاهش وزن سریع می‌شوند، متابولیسم و تعادل هورمون‌های مرتبط با قاعدگی را به‌هم می‌ریزند و می‌توانند تخمک‌گذاری را به تأخیر بیندازند یا به‌طور کامل متوقف کنند.
سخن پایانی
عقب افتادن پریود را نادیده می‌گیرید و فکر می‌کنید چند روز این‌طرف و آن‌طرف اشکالی ندارد؟ بسیاری از مشکلات و بیماری‌های زمینه‌ای دقیقا از همین نقطه شروع می‌شوند! به‌عنوان یک زن آگاه باید نسبت به چرخه طبیعی و غیرطبیعی قاعدگی هوشیار باشید و از تمام لوازم و ترفندهای موجود برای اطمینان از سلامت این چرخه کمک بگیرید. در فروشگاه آنلاین اسنپ شاپ از بیبی‌چک تا انواع نوار بهداشتی، کاپ قاعدگی، ماساژور پریودی، تقویم و … برای شما مهیا و با یک کلیک قابل‌تهیه است. از این محصولات باکیفیت برای پیگیری زمان‌بندی پریودی و گذراندن راحت‌تر این دوره استفاده کنید.
