آشنایی با داستان هفت سین نوروز
فهرست
چه اهل چیدن هفت سین باشید و چه نه، نمی‌توانید زیبایی و ارزشمندی این سنت بهاری را کتمان کنید. اصلاً فکر نمی‌کنیم کسی هم باشد که از خود سفره هفت سین خوشش نیاید. سمنو، سماق، سیب، سرکه، سنجد، سیر و البته سبزه، هفت یار جدانشدنی هستند که در همراهی با تخم‌مرغ رنگی و ماهی، تیمی پرنشاط و برنده برای استقبال از بهار زیبا می‌سازند. اما فلسفه هفت سین نوروز چیست؟ به‌عنوان فرد ایرانی باید بدانیم که چرا عید را با این سفره جشن می‌گیریم و ماجرا از چه قرار است. در این مقاله، از راز حضور این هفت سین پرطرفدار می‌گوییم و شما را با مهم‌ترین و زیباترین سنت عید نوروز آشنا می‌کنیم.
فلسفه هفت سین نوروز چیست؟
تاریخچه دقیق هفت سین واضح و کاملاً مشخص نیست. ابهاماتی درباره داستان هفت سین نوروز وجود دارد. مجموعه‌ای از مطالعات و پژوهش‌ها، فرضیه‌ها و اطلاعات زیر را درباره فلسفه هفت سین نوروز مطرح می‌کنند. به‌عنوان یک ایرانی باید معنی آن را بدانیم :
- ایرانیان برای ارج‌نهادن نعمت‌های طبیعی در جشن مهرگان یا نوروز، سفره‌ای با هفت نماد پهن می‌کرده‌اند. اجزای سفره هم الزاماً با حرف «سین» شروع نمی‌شده‌اند.
- در دوران ساسانیان، عدد هفت متبرک و مقدس دانسته می‌شده و ایرانیان نانی از هفت غله مختلف می‌پخته‌اند و نوروز را جشن می‌گرفته‌اند.
- در دوران قاجار و قبل از آن، با گذاشتن هفت سینی پر از خوراکی و اجزای دیگر در سفره‌ای شاهانه، عید نوروز جشن گرفته می‌شده است.
- پهن‌کردن سفره هفت سین فقط از سوی ایرانیان انجام می‌شده و افغان‌ها یا تاجیک‌ها آن را پهن نمی‌کرده‌اند. در واقع، منحصراً متعلق به فرهنگ ایرانی است.
- ایرانیان باور داشته‌اند که ارواح عزیزانشان در نوروز به خانه بازمی‌گردد و برای همین، سفره‌ای پهن می‌کرده و از آن‌ها پذیرایی می‌کرده‌اند.
“بعضی روایت‌ها حکایت از آن دارند که ابتدا، هفت شین برای پهن‌کردن سفره استفاده می‌شده و در چنین سفره‌ای، اجزایی مانند شراب بوده است. با ورود اسلام به ایران، شراب حذف شده و هفت‌سین جای هفت‌شین را گرفته است. این ایده درست نیست و از نظر کارشناسان رد می‌شود.“
نگاهی به اطلاعات موجود درباره هفت سین نشان می‌دهد که این رسم ریشه‌های کهنی دارد، اما پهن‌کردن سفره به شکل و شمایل امروزی، آن‌چنان قدیمی و کهن نیست.
انگار سفره هفت سین و پهن‌کردن آن رسمی است که با الگوبرداری از سنت‌های قدیمی مانند سبزه‌کاشتن در زمان‌های قدیم به پا شده و قدمت طولانی ندارد. به‌عبارت دقیق‌تر، این سفره تجلی مدرنی از آیین‌های کهن است.
این روزها همچنان رسم چیدن سفره وجود دارد و انواع تزیینات جذاب برای ترتیب‌دادن سفره‌ای دلربا و دیدنی و همچنین مهیا کردن غذای های شب عید نوروز، موجود است. (علاوه بر این رسوم، خرید وسایل خانه تکانی برای تمیز کردن خانه، قبل از عید نیز پابرجاست) مثلاً سفره‌های قلمکار یا ترمه‌های نفیس از بهترین گزینه‌ها برای چیدن یک سفره زیبا و اصیل هستند. البته قیمت پارچه ترمه کمی گران است، ولی با وجود خرید قسطی اسنپ پی جای نگرانی باقی نمی‌ماند.
نقش عدد هفت در شکل‌گرفتن سفره نوروزی
عدد هفت برای ایرانیان همیشه مقدس بوده است. آن‌ها هفت را نماد هفت امشاسپند یا فرشته‌های بزرگ و بالامرتبه‌ای می‌دانستند که صفاتی شبیه به اهورامزدا (پروردگار زرتشتیان) دارند.
ابوریحان بیرونی فلسفه هفت در سفره نوروز را طور دیگری شرح می‌دهد. او می‌گوید زمانی که جمشید (از پادشاهان اساطیری ایران) در جنگ با اهریمن پیروز شد، سرزمین‌ها سبز و پربرکت شدند و مردم گفتند که روز و روزگار نو (نوروز) شده است. هرکس به میمنت این پیروزی و برکت‌ها، هفت نوع غله کاشته و سبز کرده بود.
از آن پس، رسم کاشت هفت غله در بهار رواج پیدا کرده و ایرانیان با سبزکردن غلات و نگاهی به آن، وضعیت کشت و کشاورزی خود در سال پیش رو را پیش‌بینی می‌کرده‌اند.
اینکه با فلسفه سفره هفت سین آشنا شویم یا بدانیم آجیل عید نوروز شامل چیست، آگاهی ما را از تاریخ و فرهنگ ایرانی بیشتر و بیشتر می‌کند.
ویژگی اجزای سفره هفت سین
درست است که روایت‌هایی قطعی درباره داستان هفت سین نوروز وجود ندارد، اما اجزای آن ویژگی‌های مشترکی دارند که جالب توجه است:
- نام همه آن‌ها واژگانی فارسی است.
- همه اجزای سفره خوردنی هستند.
- تمام آن‌ها ریشه گیاهی دارند.
در ادامه این مقاله از مجله اسنپ شاپ درباره هفت سین نوروزی و داستان سین ها بیشتر برایتان می‌گوییم.
۱. سیب
سیب سرخ و زیبایی که سر سفره هفت سین می‌نشیند، نماد فرشته‌ای به نام سپندارمزد در باور و آیین‌های قدیمی ایرانی است. این فرشته زن بوده و به‌عنوان نماد باروری شناخته می‌شود. از سیب به‌عنوان نماد صحت و سلامت یاد می‌شود. تهیه میوه‌های دیگر و سیب در کنار خرید آجیل عید و شیرینی‌های مخصوص، بخش مهمی از برنامه تدارک‌دیدن مراسم جشن نوروز را تشکیل می‌دهند.
۲. سیر
سیر هم نماد اهورامزدا است و با قراردادن آن سر سفره هفت سین، به‌طور نمادین با پلیدی‌ها و زشتی‌ها می‌جنگیم. ضمن اینکه سیر نمادی از پاک‌سازی چشم‌زخم و بیماری‌ها هم هست و برای همین، ایرانیان آن را در سفره هفت‌سین خود می‌گذاشته‌اند. از سیر به‌عنوان نماد قناعت و مناعت‌طبع هم یاد می‌شود. پس در خرید عید نوروز برای سفره، هرگز از سیر غافل نشوید.
۳. سبزه
در آشنایی با عید نوروز باید حتماً به کاشت سبزه سفره هفت سین و نماد آن هم اشاره کنیم. سبزه عید یا نماد فرشته اردیبهشت بی‌شک یکی از زیباترین و مهم‌ترین عناصر این مجموعه و نمادی از ایثار است. سبزی و طراوت آن در سفره باعث نشاط است و جلوه ازخودگذشتگی به شمار می‌رود. این نماد سفره هفت سین برای بچه ها و بزرگ‌سالان واقعاً دوست‌داشتنی است.
۴. سمنو
از سمنو هم به‌عنوان نماد خوراکی‌های نیروزا استفاده می‌شده است. محققان می‌گویند که سنجد نماد فرشته شهریور و زایش هم هست و حضور آن بر سر سفره، به‌معنای یادآوری برای جنگیدن با ضعف‌هاست. سمنو از انواع شیرینی مخصوص عید نوروز هم هست و طعم خوب آن کامتان را شیرین می‌کند.
۵. سنجد
سنجد نشانه فرشته خرداد و نماد دلبستگی است. ضمن اینکه از آن به‌عنوان نشانه ورود به سرزمین خردگرایی هم یاد می‌کنند. با گذاشتن آن بر سر سفره، اهمیت دعوت به عقل یادآوری می‌شود. هرچقدر بیشتر درباره رسوم کهن و موضوعاتی مانند معنی سفره هفت سین یا فلسفه عیدی دادن در نوروز بیشتر بدانیم، درک بهتری از تاریخ و فرهنگ کشور پیدا می‌کنیم.
۶. سرکه
فلسفه حضور سرکه یا فرشته امرداد بر سر سفره هم جالب است. سرکه را نماد راه‌آمدن با ناملایمات روزگار می‌دانند و آن را در هفت‌سین می‌گذارند تا اهمیت صبر و پذیرش واقعیت‌های تغییرناپذیر یادآوری شود. آشنایی با نوروز در ایران باستان نشان از اصالت جشن عید دارد و ثابت می‌کند که چرا این رسوم نوروزی در طول تاریخی بلند، همچنان حفظ شده‌اند.
۷. سماق
مفهوم سماق یا فرشته بهمن در سفره هفت سین هم واقعاً ارزشمند و جذاب است. سماق نمادی از صبر و بردباری است. ایرانیان قدیم معتقد بودند که برای نشستن بر تخت کامیابی باید بردباری به خرج بدهیم و مقاوم باشیم.
اجزای دیگر سفره هفت سین
به‌جز هفت سین اصلی سفره، اجزای دیگری هم وجود دارند که اتفاقاً بسیار پرطرفدار و دوست‌داشتنی هستند. مهم‌ترین اجزای غیراصلی سفره‌های هفت‌سین را مرور کنیم:
- آینه: نماد پاکی و شفافیت؛
- ماهی قرمز: نماد جنبش و حرکت؛
- برنج و گندم: نماد برکت و روزی زیاد؛
- شمع: روشنی و زنده‌بودن اعضای خانواده.
اجزای دیگری هم در سفره‌های هفت‌سین مختلف ایرانی دیده می‌شود. برای مثال، گل، گلاب، بیدمشک و… هم مورد استفاده‌اند و هریک نماد و نشانه‌ای از یک مفهوم ارزشمندند.
این روزها برای رسیدن به بهترین تزیین سفره هفت سین سکه را (که از اجزای اصلی نیست) درون سماق یا در بخشی از سفره جای می‌دهند. بسیاری از ایرانیان آن را به‌عنوان نمادی از دارایی و برای آرزوی زیادشدن ثروت، سر سفره می‌آورند.
“ماهی قرمز مخالفان زیادی دارد و بسیاری معتقدند که هیچ ریشه و اصالتی در گذاشتن آن بر سر سفره هفت‌سین نیست. در واقع، این ماهی نماد سال نوی چینی‌هاست و عمر حضور آن بر سر سفره به ۱۰۰ سال هم نمی‌رسد.“
اضافه‌کردن گزینه‌های مختلف برای تزیین و زیباتر کردن این سنت وابسته به سلیقه شماست. طرز چیدن سفره هفت سین و افزودن گزینه‌های تازه، ایرادی ندارد و باید ببینید که نظر خودتان در این زمینه چیست. تخم‌مرغ‌های رنگی زیبا هم محبوب کودکان هستند و حتی می‌توانید با رنگ‌کردن آن‌ها، یک ایده برای عیدی دادن داشته باشید.
“سنبل سفره هفت سین هم از محبوب‌ترین‌هاست، اما از اجزای اصلی نیست و به‌طور نمادین، به‌خاطر زیبایی و اینکه نمادی از گذر از غم‌هاست، به سر سفره می‌آید.”
برای خرید انواع لوازم تزیینی سفره هفت‌سین یا حتی دانه بذر سبزه‌ای که می‌کارید، می‌توانید به فروشگاه اسنپ شاپ مراجعه کنید.
داستان هفت سین نوروز یا ریشه‌های دوست‌داشتنی ما
آشنایی با نوروز برای هر ایرانی واجب است. ما که از فرهنگ ایرانی زیاد می‌گوییم و همیشه دوست داریم به آن افتخار کنیم، نیاز به اطلاعات بیشتری درباره ریشه‌های فرهنگی خود داریم. در این مطلب، نگاهی به سین‌های هفت‌سین زیبای نوروزی داشتیم و شما را با داستان هریک از اجزا بیشتر آشنا کردیم. امسال سفره هفت‌سین را با نگاهی عمیق‌تر به ماجرای هر سین بچینید. یادتان نرود که فروشگاه اسنپ شاپ بستری عالی برای خرید انواع لوازم مربوط به سفره هفت سین و هر کالای دیگری است و زود و بی‌دردسر، سفارشتان را به دست شما می‌رساند.
