گره زدن سبزه در سیزده بدر
فهرست
سیزده بدر جشن پایان تعطیلات عید نوروز است. حرف‌وحدیث درباره فلسفه آن هم زیاد است. خیلی‌ها معتقدند که برای دورکردن نحسی عدد ۱۳ در این روز است که باید به دشت و صحرا بزنیم و در خانه نمانیم. رسم و رسومات این روز هم کم نیست: از پختن آش و غذاهای سنتی تا دروغ سیزده و گره‌زدن سبزه. اما اجازه بدهید که باهم نگاهی به فلسفه و ریشه یکی از جالب‌ترین رسومات آن، یعنی گره زدن سبزه در سیزده بدر داشته باشیم. هیچ فکر کرده‌اید که چرا سبزه گره می‌زنیم؟ به‌نظرتان دلیل آن فقط بازشدن بخت است و به ازدواج و روابط عاطفی مربوط می‌شود یا پای چیزهای دیگری هم به میان است؟ در ادامه این مطلب از مجله شاپ پلاس برایتان بیشتر توضیح خواهیم داد تا راز گره‌زدن سبزه‌های تُرد و لَوَند بهاری را درک کنیم.
تاریخچه گره زدن سبزه در سیزده بدر
واقعیت این است که با کمی مطالعه متوجه می‌شویم ۱۳ بدر ربطی به نحوست و شومی و این چیزها ندارد. بهتر است که این ذهنیت را درباره روز پایانی تعطیلات بهار کنار بگذاریم. نگاهی به سنت ها و پیشینه نوروز نشان می‌دهد که ایرانیان باستان ۱۲ روز نخست بهار را به نشانه ۱۲ ماه سال جشن می‌گرفته‌اند. در روز سیزدهم هم برای پایان این جشن بهاری زیبا به کوه و دشت می‌رفته‌اند و اوقات خوشی را سپری می‌کرده‌اند. سیزده بدر هم احتمالاً به معنای این است که روز سیزده بهار به «در» یعنی دره و دشت برویم و جشن بگیریم. در واقع، «در» در عبارت «سیزده بدر» به دره و دشت تعبیر می‌شود.
یکی از سنت‌های جذاب این جشن هم گره زدن سبزه است. در کتب و منابعی که مربوط به دوران پیش از قاجار هستند، خبری از این سنت نیست، اما مروری بر کتاب‌های تاریخی دوره قاجار نشان می‌دهد که از آن دوران تاکنون، گره زدن سبزه در سیزده بدر رسمی دل‌پذیر و فراموش‌نشدنی برای ایرانیان بوده و هست.
مثلاً عبدالله مستوفی که از دیپلمات‌ها و دولتمردان اواخر دوره قاجار بوده، در کتاب «شرح زندگانی من» به مراسم سیزده بدر و آیین‌هایی مانند گره زدن سبزه اشاره کرده است. بررسی فلسفه سبزه عید نوروز و رسومات دیگر بهار مانند سیزده بدر، دریچه‌ای به‌سوی فرهنگ و تاریخ ایران برایمان باز می‌کند و این واقعاً ارزشمند است.
به‌طور کلی هم مرور منابع و کتب موجود نشان می‌دهند که این رسم به‌تدریج در طول تاریخ به تعطیلات عید نوروز اضافه و مدام پررنگ و پررنگ‌تر شده است. فلسفه‌هایی برای آن طرح شده که قدمتشان به دوران بسیار دور می‌رسد، اما انجام چنین رسمی به‌طور واقعی و دائمی به دوران قاجار برمی‌گردد. در این دوره از تاریخ ایران، رسوم عید نوروز کنونی تمام‌وکمال و حتی با جزئیاتی بیشتر از این روزها، برگزار می‌شده است.
ریشه گره زدن سبزه در سیزده بدر در اوستا
نگاه جذاب دیگری هم به ریشه این رسم وجود دارد. برای اینکه بیشتر درباره فلسفه هفت سین نوروز، گره‌زدن سبزه و… بدانیم، باید سری به تمام مراجع و منابع در دسترس بزنیم. گفته می‌شود که در کتاب زرتشتیان یعنی اوستا آمده است، مشیه و مشیانه که از فرزندان کیومرث (نخستین بشر و اولین پادشاه جهان) بوده‌اند، در روز ۱۳ بهار ازدواج کرده‌اند.
این‌دو رسم همسری و ازدواج را با گره‌زدن سبزه‌ها به جا آورده‌اند و برای همین است که این روزها هم این رسم با نیت ازدواج و گشایش بخت برای پیداکردن همسر انجام می‌شود. پس در واقع، ریشه اینکه گره زدن سبزه در سیزده بدر به جوانان و افراد مجرد توصیه می‌شود، همین تاریخچه است.
اشاره به این فلسفه گره‌زدن سبزه در سیزده به در، در کتب تاریخی و منابع معتبر دیگری مانند کتاب سنی ملوک الارض و الانبیاء (صفحات ۲۳-۲۹) و گفته‌های آثار الباقیه نوشته ابوریحان بیرونی هم آمده است. نوشته‌های ابوریحان درباره بعضی از سنت‌ها و فرهنگ ایرانی واقعاً غنی است و منبع قابل اعتمادی به‌شمار می‌رود.
ریشه گره‌زدن سبزه در آیین آریایی
باور دیگری هم درباره ریشه سبزه گره‌زدن وجود دارد. ظاهراً آریایی‌ها معتقد بوده‌اند که خدای آب‌ها در روز ۱۳ فروردین با یک اسب سفید در آسمان حرکت می‌کند و با دیو خشکسالی می‌جنگد.
تشتر یا همان خدا و ایزد آب با اَپوش که دیو خشکسالی است، در آسمان‌ها درگیر می‌شود و اگر سبزه‌ها گره زده شوند، تشتر پیروز این نبرد خواهد بود.
در واقع، گره‌زدن سبزه‌ها از سوی زنان در کنار جوی‌های آب راهی برای طلب مشکل‌گشایی از پروردگار و بُرد ایزد آب بوده است. از هر طرف و با هر دیدگاهی به رسوم عید نوروز نگاه می‌کنیم، چیزی جز فلسفه‌های جذاب و آیین باارزش نمی‌بینیم. تمام رسوم این جشن بهاری از خرید برای عید نوروز تا گره‌زدن سبزه در سیزده بدر جذاب و پرنشاط هستند.
معنای گره زدن سبزه در سیزده بدر
تعابیر ادبی مختلفی از گره زدن سبزه‌ها در سیزده بدر وجود دارد، اما یکی از زیباترین آن‌ها، اشاره به متصل‌شدن به طبیعت دارد. به عبارت دیگر، ما در روز سیزده فروردین، سبزه‌ها را گره می‌زنیم تا به‌شکلی نمادین، ارتباط و پیوندی میان خود و طبیعت به وجود بیاوریم.
گره‌زدن سبزه‌های جوان و شاداب نشانه‌ای از نیت و آرزوی دوام زیبایی و طراوت در زندگی است. اهل هر جای ایران که هستید، سری به طبیعت بزنید. مثلاً بهترین مکان های تهران برای سیزده بدر را بشناسید و این روز را با تمام آیین‌ها و سنت‌های دوست‌داشتنی‌اش جشن بگیرید. دانستن درباره عید نوروز، جشن‌ها و اوقات این دوره زیبا و سبز بهاری را برایمان پرمعناتر می‌کند.
خوب است که به‌عنوان یک ایرانی از ریشه رسم‌ورسوم نوروز سر دربیاوریم و آن را به کودکان و اطرافیان خود هم یاد بدهیم. نوروز زیبا و پرمفهوم و جشنی تمام‌عیار است که در آن هم شادی و تفریح دیده می‌شود، هم ردپایی از فرهنگ، تاریخ و ادبیات این سرزمین کهن و دوست‌داشتنی.
ایرانی‌ها معتقدند که گره‌زدن سبزه‌های بهاری می‌تواند به محقق‌شدن نیت‌های دیگری در زندگی هم کمک کند، مثلاً:
- گشایش گره مشکلات؛
- رسیدن به یار دلخواه؛
- افزایش رزق و روزی؛
- فرزندآوری.
در این روز، بهترین لباس برای سیزده به در را بپوشید، تنقلات و خوراکی‌های خوشمزه آماده کنید و در طبیعت جشن بگیرید. اگر به دامن طبیعت هم سر نزدید، هیچ اشکالی ندارد. در یک دورهمی شاد و خانوادگی یا حتی به‌تنهایی هم می‌توان در این روز شاد و خوشحال بود و جشن گرفت.
آیا گره زدن سبزه در سیزده بدر خرافات است؟
با مروری بر کتاب‌ها و منابع معتبر ادبی و تاریخی و آشنایی با سیزده به در متوجه می‌شویم که فلسفه گره زدن سبزه در سیزده بدر و زدن به دل طبیعت در این روز، هیچ ارتباطی با شومی و نحسی عدد ۱۳ ندارد. در واقع، چنین چیزی در دسته خرافات بیهوده قرار می‌گیرد و اصلاً نباید به آن توجه کنید.
زیبایی و طراوت سنتی دیرینه را با افکار پوچ و خرافه از بین نبرید و اصلاً نگران نحسی ۱۳ بدر نباشید. دلیل برگزاری جشن و شادی در سیزده بدر و گره‌زدن سبزه، هرچه که باشد، ارتباطی به نحوست و خرافات ندارد.
پس حتماً برنامه‌ای شاد برای خود و خانواده بچینید و با خیال راحت، این روز را جشن بگیرید. اگر نمی‌توانید از خانه به دشت و صحرا بروید هم اشکالی ندارد و جای نگرانی نیست. مطمئن باشید که چیزی به نام نحسی سیزده در کار نیست و گریبان شما را نخواهد گرفت.
اگر امکان خروج از خانه یا حتی رفتن به خرید ندارید، از اسنپ شاپ، ملزومات یک بزم جذاب را سفارش بدهید و اوقاتی دوست‌داشتنی برای خود رقم بزنید. سفارش انواع و اقسام کالاها از این فروشگاه آنلاین مقدور است و خریدهایتان به‌سادگی و سرعت، درب منزل به شما تحویل داده می‌شوند. اسنپ‌شاپ همیشه از جمله در روزهای بهاری در کنارتان است تا راحت‌تر از همیشه خرید کنید و نگران هیچ‌چیز نباشید.
حالا نوبت شماست!
گره زدن سبزه در سیزده بدر یکی از رسوم زیبا و پرمعنای ایرانی در بهار است. هرکدام از تفاسیری که درباره آن مطرح می‌شود و هر ریشه‌ای که داشته باشد، باز هم دوست‌داشتنی معنادار است. شاید به‌جرئت می‌توانیم بگوییم که در هیچ نقطه دیگری از دنیا، این‌قدر زیبا و عمیق به استقبال بهار دلربا نمی‌روند. حفظ این سنت‌های پرنشاط وظیفه هریک از ما ایرانی‌هاست. چنین رسومی هم به حفظ فرهنگ و تاریخمان کمک می‌کند و هم فرصت‌هایی ناب و جذاب برای سپری‌کردن اوقاتی خوش و سبزتر کردن روزهای زندگی هستند.
شما هم چیزی درباره گره‌زدن سبزه‌ها در روز آخر تعطیلات نوروزی شنیده‌اید؟ ما را هم در جریان بگذارید. با یک دورهمی خانوادگی و مراسمی دل‌نشین، سیزدهمین روز بهار را جشن بگیرید و شاد باشید. بهارتان مبارک! با آرزوی بهترین‌ها در سالی نو با شروعی جذاب و پر از شادی!
