آشنایی با عوارض استرس
استرس واکنش طبیعی بدن در مواجهه با تغییرات و چالش‌های غیرمنتظره است، واکنشی که بر روح، جسم و رفتار آدم‌ها تأثیر جدی می‌گذارد. هرچه شدت استرس بیشتر و مدت‌زمان آن طولانی‌تر شود، عوارض آن خطرناک‌تر، پررنگ‌تر و ماندگارتر خواهند بود. همین نگرانی و پریشانی ساده به‌تنهایی سیستم ایمنی بدن را ضعیف، عملکرد دستگاه گوارش را مختل و سیستم قلب و عروق را کم‌توان می‌کند. برای جلوگیری از این اتفاقات ناگوار باید راه‌ها و تکنیک‌های مدیریت استرس را بشناسید و در زندگی روزمره به‌کار ببندید. در این راهنما مفصل درباره علائم و عوارض استرس حرف می‌زنیم و نکات مهمی برای مدیریت آن بیان می‌کنیم.
علائم استرس چیست؟
سیستم عصبی به‌عنوان حاکم بدن وظیفۀ کنترل ضربان قلب، کیفیت تنفس، کیفیت دید و هزار موضوع دیگر را بر عهده دارد. در مواجهه با موقعیت‌های پراسترس، پاسخ این سیستم در قالب جنگ یا گریز خواهد بود تا از خود در موقعیت‌های این‌چنینی محافظت کند. اما اگر این پاسخ استرسی به‌شکل مداوم فعال باشد، فرسودگی سریع و ظهور علائم جسمانی، روانی، شناختی و یا رفتاری را به‌دنبال خواهد داشت.
اغلب آدم‌ها استرس و اضطراب را یکی می‌دانند، درحالی‌که فرق استرس و اضطراب در سرمنشأ آنهاست. اضطراب معمولا در پاسخ به نوعی نگرانی و ترس داخلی رخ می‌دهد و استرس در واکنش به یک محرک خارجی. بگذارید دقیق‌تر به نشانۀ‌های استرس و پریشانی اشاره کنیم.
علائم روحی و روانی استرس
- تحریک‌پذیری؛
- افسردگی؛
- حملات پانیک؛
- اندوه.
علائم جسمی استرس
- درد و کوفتگی؛
- درد قفسه سینه یا تپش قلب؛
- خستگی و مشکلات خواب؛
- سردرد و سرگیجه؛
- فشار خون بالا؛
- تنش‌های عضلانی مثل قفل شدن فک؛
- مشکلات معده و سیستم گوارش؛
- ضعف سیستم ایمنی.
علائم رفتاری استرس
- اختلال مصرف الکل؛
- اعتیاد به قمار؛
- پرخوری و سایر اختلالات تغذیه؛
- استعمال دخانیات؛
- اختلال مصرف مواد.
علائم شناختی استرس
- مشکل در پیگیری و فراموشی مسائل؛
- مشکل در انجام وظایف، حل مشکلات، تصمیم‌گیری و تمرکز؛
- دقت و ضعف در قضاوت؛
- تعهد کمتر به کار؛
- کمبود انگیزه؛
- تفکر منفی.
عوارض استرس طولانی مدت
استرس می‌تواند یک مشکل کوتاه‌مدت و گذرا یا بلندمدت و مزمن باشد؛ این موضوع به شدتِ اتفاقات و تغییرات پیش‌آمده بستگی دارد. اگر گذرا باشد، عوارض استرس بر بدن طولانی‌مدت نیست و نگرانی خاصی وجود ندارد. اما اگر مزمن و مداوم باشد، عوارض استرس عصبی بسیار پرخطر و تهدیدکنندۀ زندگی است، تا جایی که شاید نتوان بدون تجهیزات پزشکی از پس مدیریت عوارض استرس بر‌آمد! در ادامه مفصل درباره این عوارض حرف می‌زنیم.
۱. تاثیر استرس بر سیستم ایمنی بدن
برای درک بهتر تأثیر استرس بر سیستم ایمنی، باید محور HPA که ترکیب سه ارگان هیپوتالاموس، هیپوفیز و آدرنال است را بشناسید. این سیستم سه‌گانه با همکاری هم پاسخ بدن به استرس را تنظیم می‌کنند. استرس مزمن نه‌تنها ارتباط بین این محور و سیستم ایمنی را مختل می‌کند، بلکه با افزایش سطح هورمون کورتیزول، سیستم ایمنی را کاملا ناتوان و خلع‌سلاح می‌کند. در شرایط این‌چنینی، تعداد و قدرت سلول‌های ایمنی مثل لنفوسیت‌ها (مسئول مبارزه با عفونت‌ها و ویروس‌ها) کمتر و کمتر می‌شود.
به زبان ساده‌تر، استرس مزمن بدن را دربرابر انواع عفونت و بیماری‌ها آسیب‌پذیر و التهاب را تشدید می‌کند. این به‌معنیِ احتمالِ زیادِ ابتلا به آرتروز، فیبرومیالژیا و پسوریازیس نیز خواهد بود.
۲. تأثیر استرس بر عملکرد سیستم گوارش
روده صدها نورون عصبی دارد که در ارتباط مداوم با مغز هستند؛ همچنین محل زندگی میلیون‌ها باکتری است که بر سلامت مغز، قدرت تفکر و احساسات تأثیر می‌گذارند. استرس مزمن می‌تواند باکتری‌های روده را تحت‌تأثیر قرار دهد و تعادل بین مغز و روده را به‌هم بریزد. در نتیجه خطر ابتلا به بیماری‌های روده مثل زخم معده، سندرم روده تحریک‌پذیر، رفلاکس، گاستریت و کولیت اولسراتیو در کمین خواهد بود.
۳. تأثیر استرس بر سیستم قلبی عروقی
فعالیت قلب و رگ‌های خونی در هماهنگی کامل با پاسخ بدن به استرس است. وقتی ناگهان در شرایط پراسترس قرار می‌گیریم، افزایش هورمون‌های استرس، آدرنالین، نورآدرنالین و کورتیزول باعث افزایش ضربان قلب و انقباض عضلات قلب می‌شود. همچنین با بازشدن رگ‌های خونی براثر استرس، میزان پمپاژ خون به قسمت‌های مختلف زیادتر از حد طبیعی می‌شود و فشار خون بالا می‌رود. حال اگر این استرس مداوم و طولانی‌مدت باشد، خطر ابتلا به فشار خون بالا، آریتمی، حمله قلبی و حتی سکته مغزی به‌مراتب بیشتر است.
نکته: اگر چنین شرایطی را تجربه می‌کنید، یک فشار سنج خانگی برای کنترل فشار خون در خانه داشته باشید.
۴. تأثیر استرس بر قدرت باروری آقایان
سیستم تولید مردان مستقیما از سیستم عصبی تأثیر می‌پذیرد. می‌دانید که دستور تولید هورمون تستوسترون با سیستم عصبی است و اگر سیستم عصبی در سلامت کامل نباشد، طبیعتا عملکرد بیوشیمیایی سیستم تولیدمثل آقایان دچار اختلال می‌شود. همچنین، کورتیزول ناشی از استرس اثرات مخربی بر تولید و بلوغ اسپرم می‌گذارد و باروری را با مشکل مواجه می‌کند. این‌طور که از نتایج تحقیقات و مقایسه‌ها پیداست، در آن دسته از مردانی که تجربۀ رویداد‌های پراسترس را دارند، درصد تحرک اسپرم و تشکیل اسپرم با شکل طبیعی کمتری دارند.
۵. تأثیر استرس بر قدرت باروری خانم‌ها
کل فرایند بارداری و سازگاری زن با شرایط پس‌از زایمان به سلامت سیستم عصبی و آرامش‌خاطر همیشگی او وابسته است. ردپای افسردگی می‌تواند قدرت باروری یک زن سالم را به‌طرز چشمگیری کم کند و او را تا مرز ناباروری بکشاند. مهم‌تر از آن، استرس مادر بر کیفیت رشد جنین تأثیر می‌گذارد و زندگی نوزاد در اولین هفته‌ها و ماه‌های پس‌از زایمان را مختلف می‌کند.
نکته: ناباروری براثر ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یکی از شایع‌ترین عوارض استرس در خانم‌هاست.
۶. تأثیر استرس بر بیماری‌های روانی
از‌آنجا‌که استرس عملکرد مغز را تغییر می‌دهد و بر قدرت تمرکز تأثیر می‌گذارد، آسیب‌پذیری در مقابل اختلالات روانی مثل افسردگی، اضطراب و حتی اختلالات شخصیت را می‌توان از چشم استرس زیاد دید.
۷. تأثیر استرس بر قاعدگی و یائسگی
خیلی وقت‌ها تنها دلیل بی‌نظمی قاعدگی، پریود دردناک و تشدید علائم پیش‌از قاعدگی در بسیاری از خانم‌ها استرس بالاست. از‌طرفی زنان در حوالی سن یائسگی مرتب با نوسانات هورمونی دست‌به‌گریبان هستند و عوارضی مثل اضطراب، تغییرات خلق‌و‌خو و پریشانی شدید را تجربه می‌کنند.
۸. تأثیر استرس بر ناتوانی‌های جنسی
استرس، حواس‌پرتی و خستگی مداوم فرد را به‌سمت افسردگی می‌برند و میل و توان جنسی او را کم می‌کنند. بنابراین هرگونه اختلال در عملکرد جنسی مثل بی‌میلی، اختلال نعوظ یا انزال زودرس می‌تواند نتیجۀ تأثیر استرس بر هورمون تستوسترون باشد.
۹. تأثیر استرس بر سلامت پوست
تقریبا همه با جوش و آکنه استرسی آشنا هستیم. مقصر این اتفاق هورمونی مرتبط با استرس به نام «کورتیزول» است. این هورمون غدد چربی پوست را تحریک، تولید سبوم را تقویت و انسداد منافذ پوست را از رگ گردن به شما نزدیک‌تر می‌کند. به‌همین‌خاطر خیلی‌ها به‌محض دریافت کوچک‌ترین استرس، دچار آکنه‌های قرمزرنگ خارشی و دردناک می‌شوند. جوش استرسی در خانم‌ها شایع‌تر از مردهاست و بیشتر در ده‌های سوم، چهارم و پنجم عمر ظاهر می‌شود. برای درمان موقت این جوش‌ها باید آنتی‌هیستامین مصرف کنید و برای درمان بلندمدت آنها، مدیریت استرس را تمرین کنید.
۱۰. تأثیر استرس بر ریزش مو
استرس نه‌تنها خودش عامل التهاب در پوست سر و قاتل فولیکول‌های مو است، بلکه می‌تواند یک‌سری بیماری خودایمنی که باعث ریزش مو می‌شوند را فعال کند و آسیب بیشتری به سلامت موها بزند. بعضی‌ها در موقعیت استرس ناخود‌آگاه موی سر را می‌کنند و این امر نیز به‌نوعی باعث ریزش موی سر می‌شود.
چرا هرکس پاسخ متفاوتی به استرس دارد؟
در این بخش مجله شاپ پلاس درباره تفاوت آدم‌ها در نوع و شدت پاسخ به استرس حرف می‌زنیم. تابه‌حال پرسیده‌اید چرا رفتار شما در شرایط استرس‌زا با دوست‌تان فرق می‌کند؟ این تفاوت به عوامل متعدد بستگی دارد:
- ژنتیک: DNA انسان حاوی ژن‌هایی است که پاسخ او به استرس را کنترل می‌کنند. این ژن‌ها در شرایط عادی ثبات عاطفی فرد را حفظ می‌کنند و در شرایط استرس‌زا او را به جنگ یا گریز وامی‌دارند. واکنش‌های استرسی شدید یا ضعیف از تفاوت‌های جزئی این ژن‌ها سرچشمه می‌گیرد.
- تجربیات زندگی: واکنش شدید به استرس گاه نتیجۀ وقایع آسیب‌زاست. معمولا تجربه سوءاستفاده یا بی‌توجهی در دوران کودکی، در بزرگ‌سالی فرد را نسبت به استرس آسیب‌پذیر می‌کند. این مسئله در مورد بازماندگان سقوط هواپیما، نظامیان ارتش، افسران پلیس، آتش‌نشانان و قربانیان جرایم خشونت‌آمیز نیز صادق است.
راه‌های پیشگیری و کاهش استرس
برای کاهش استرس در مراحل ابتدایی می‌توان از تغییرات کوچک در زندگی روزمره شروع کرد. به‌کمک این استراتژی‌های ساده می‌توان سطح استرس را به حداقل رساند:
- فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا، ورزش تای چی، تمرینات تنفسی و رهاکردن عضلات را امتحان کنید.
- چهارچشمی مراقب سلامت جسمانی خود باشید. بدن برای مقابله با استرس و مدیریت بهتر آن به تغذیه مناسب و خواب کافی نیاز دارد.
- نگرش مثبت، تمرین قدردانی و تمرکز بر جنبه‌های مثبت زندگی احساس رضایتمندی را تقویت و به کاهش سطح استرس و اضطراب کمک می‌کند.
- بپذیرید که نمی‌توان همه‌چیز را کنترل کرد. اگر نمی‌توانید شرایط را تغییر دهید، راهی برای آرام‌ماندن پیدا کنید.
- به مسئولیت‌های اضافه «نه» بگویید، به‌خصوص مواقعی که پرمشغله و تحت‌فشار هستید؛
- با کسانی در ارتباط باشید که شما را آرام، خوشحال و ازنظر عاطفی حمایت می‌کنند. اگر استرس همواره در کمین شماست، به یک جفت گوش شنوا و دو دست کمک‌رسان احتیاج دارید؛
- درصورت نیاز یک نمایشگر ضربان قلب خانگی برای اطلاع از سطح اکسیژن خون و تغییرات ضربان قلب بخرید.
حرف آخر
اگر راه‌های کاهش و مدیریت استرس که در متن مقاله نوشتیم کارساز نبودند، هرچه زودتر به یک پزشک باتجربه مراجعه کنید و برای درمان علائم استرس شدید، مزمن و آزاردهنده کمک بخواهید. این پریشانی و بی‌قراری را اگر به حال خود رها کنید، کیفیت زندگی‌تان را تغییر می‌دهد و ذره‌ذره جسم و روحتان را از بین میبرد. از انواع تجهیزات پزشکی گرفته تا انواع مکمل غذایی و دارویی، هر‌آنچه برای مراقبت از سلامت جسم و روح خود نیاز دارید را در فروشگاه اینترنتی اسنپ شاپ برایتان فراهم کرده‌ایم. همین حالا وارد شوید و قدمی در راستای زندگی سالم‌تر بردارید.
