تفاوت تسمه تایم و زنجیر تایم خودرو چیست؟ کدام یک بهتر عمل می‌کند؟

تسمه تایم و زنجیر تایم دو روش متداول برای هماهنگ‌کردن حرکت قطعات داخلی موتور خودرو هستند. این دو قطعه به ‌طور گسترده در صنعت خودروسازی استفاده می‌شوند. تفاوت تسمه تایم و زنجیر تایم در عملکرد، هزینه و نگهداری است که می‌تواند تاثیر مهمی بر عملکرد و طول عمر موتور داشته باشد.

طرز کار تسمه تایم چگونه است؟ و چه نقشی دارد؟

تسمه تایم گریپ یک ‌رشته از مواد پلاستیکی است که ارتباط بین میل‌لنگ و میل بادامک را برقرار می‌کند. اندازه این تسمه به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که یک تطابق زمانی بین این دو قسمت فراهم سازد. در نتیجه، باعث حرکت سوپاپ‌ها در زمان‌های مشخص می‌شود. مهم‌ترین وظیفه این تسمه، تنظیم زمانی دقیق برای باز و بسته‌شدن سوپاپ‌های موتور است. موتورهای چهارزمانه معمولا در چهار مرحله اصلی عملیات احتراق را انجام می‌دهند که شامل مراحل مکش، تراکم، توان و تخلیه هستند.

طرز کار تسمه تایم

در بررسی فرق بین تسمه تایم و زنجیرتایم، باید اشاره کرد که در مرحله اول، سوپاپ ورودی به مخزن ترکیب هوا و سوخت باز می‌شود که این اجازه را می‌دهد تا فضای سیلندر با این ترکیب پر شود، درحالی‌که پیستون در نقطه کمینه خود قرار دارد. سپس، هنگامی‌که سوپاپ ورودی بسته می‌شود، پیستون به سمت بالا حرکت می‌کند و ترکیب را فشرده می‌سازد. پس از فشرده‌سازی کامل، عملیات اشتعال انجام می‌گیرد.

در مرحله سوم، به‌دلیل فشار کمی که پیستون ایجاد کرده است و انفجار ترکیب سوخت، پیستون به حالت کمینه خود بازمی‌گردد و میل‌لنگ را به حرکت درمی‌آورد. در این مرحله، پس از ایجاد توان، سوپاپ خروجی باز می‌شود و هم‌زمان با بالارفتن مجدد پیستون، گازهای اضافی خارج خواهند شد.

همگام‌سازی حرکت پیستون با سوپاپ‌ها و دیگر عناصر نیازمند محاسبات دقیق مهندسی است که توسط تولیدکنندگان خودرو صورت می‌گیرد. به‌طورکلی، تسمه تایم این ارتباط را بین میل‌لنگ و میل بادامک ایجاد می‌کند. نیروی تولیدشده در مراحل توان باعث حرکت میل‌لنگ و در نتیجه، چرخش میل بادامک که به سوپاپ‌ها متصل است، خواهد شد.

طرز کار زنجیر تایم چگونه است؟ و چه نقشی دارد؟

کار زنجیر تایم، هماهنگ‌سازی عملکرد سوپاپ‌های موتور است تا تداخلی در عملکرد این اجزا ایجاد نشود. در واقع، زنجیر تایم نقش ارتباطی بین میل‌سوپاپ و میل‌لنگ را بر عهده دارد تا در ورود سوخت و هوا برای پیستون هیچ مشکلی به‌ وجود نیاید.

این اتصال باعث می‌شود که پیستون‌ها به‌ طور هم‌زمان باز نشوند، بلکه در هر لحظه، یکی از آن‌ها فعال و دیگری بسته باشد. این‌کار به حفظ پیوسته بودن فعالیت موتور کمک می‌کند. به‌ عبارت ‌دیگر، مفهوم “تایم” در این سیستم به معنای زمان‌بندی و هماهنگی فعالیت‌های میل‌لنگ و سوپاپ استفاده می‌شود. باید توجه داشت که تسمه تایم و زنجیر تایم عملکرد مشابهی دارند.

ویژگی‌ها و مزایای زنجیر تایم

• بازدهی طولانی‌مدت: زنجیر تایم به‌ دلیل بازدهی بسیار بالا، نیازی به تعویض منظم ندارد. در برخی از خودروها، این قطعه احتمال دارد تا آخر عمر خودرو بدون نیاز به تعویض کار کند و به مدت زمانی طولانی می‌تواند در کارایی موتور موثر باشد. این ویژگی می‌تواند به کاهش هزینه‌های مربوط به نگهداری شما کمک کند.
• احتمال پارگی پایین: احتمال پارگی زنجیر تایم بسیار پایین است، اما کاملا صفر نیست. با ساختار فلزی خود، زنجیر از مقاومت بیشتری در برابر آسیب و پارگی برخوردار است. این خصوصیت می‌تواند به افزایش عمر خودروی شما کمک کند.
• عملکرد در دمای بالا: زنجیر تایمینگ در دماهای بالا نیز به‌خوبی عملکرد می‌کند و معمولا هیچ محدودیتی برای دمای محیط وجود ندارد. در مقابل، در دماهای بالا، تسمه تایم به‌ دلیل موادی که در ساختار آن به‌ کار رفته، ممکن است کمی شل شود که این موضوع می‌تواند بر عملکرد موتور تاثیر بگذارد. اما زنجیر تایمینگ به این‌صورت نیست و در اکثر شرایط به‌خوبی کار می‌کند.
• دقت بالاتر: فواصل بین سوراخ‌های زنجیر تایم بسیار یکنواخت است و احتمال به‌هم‌خوردن آن‌ها بسیار کم است. دقت بالاتر می‌تواند به بهبود کارایی موتور کمک کند. این زنجیر به ‌طور مناسب روی دنده‌ها سفت می‌شود و دقت بالایی را برای خودرو فراهم می‌سازد.

ویژگی‌ها و مزایای تسمه تایم

• جنس: جنس تسمه تایم خودرو به‌دلیل جنس پلاستیکی، در برابر خوردگی دندانه‌ها مقاوم است.
• سروصدای کم: به‌ دلیل مواد پلاستیکی، تسمه هیچ صدای اضافی تولید نمی‌کند.
• عدم نیاز به تعمیرات: این قطعه نیازی به روغن‌کاری، تعمیر و نگهداری ندارد.
• وزن سبک و راندمان بالا: این قطعه نسبت به زنجیر تایم که جنس سنگین‌تری دارد، سبک‌تر است و انرژی کمتری اتلاف می‌کند. ضمن آنکه دارای راندمان بالا و مقرون‌به‌صرفه است.

معایب زنجیر تایم

• وزن سنگین و افزایش مصرف سوخت: زنجیر تایم نسبت به تسمه تایم لاستیکی بسیار سنگین‌تر است. این باعث افزایش مصرف سوخت می‌شود و در نتیجه، میزان آلایندگی و تأثیر بر قدرت موتور را افزایش می‌دهد.
• سروصدای زیاد: زنجیر تایم همچنن بسیار پرسروصداتر از تسمه تایم است و به دلیل وزن بیشتر، معمولا فقط در موتورهای بزرگ‌تر استفاده می‌شود.
• قیمت تعویض و نگهداری بالا: قیمت تعویض زنجیر تایم به‌شدت بیشتر از تسمه تایم است و این قطعه نیازمند روانکاری مداوم خواهد بود.

معایب تسمه تایم

• این قطعات طول عمر مشخصی دارند.
• تسمه تایم در مقابل نیروهای کششی دوام بالایی ندارند و قادر به انتقال نیرو با گشتاور بالا نیستند.

تفاوت‌های تسمه تایم و زنجیر تایم

• جنس: تفاوت تسمه تایم و زنجیر تایم در جنس استفاده‌شده در ساخت آن‌ها است. تسمه تایم از مواد لاستیکی و انعطاف‌پذیر ساخته شده است، درحالی‌که زنجیر تایم از جنس فولاد یا استیل ساخته می‌شود. به ‌همین دلیل، زنجیر تایم دارای مقاومت بیشتری در برابر گرما و فشار است و می‌تواند دماها و فشارهای بالاتری را تحمل کند.
• محل نصب: دیگر تفاوت تسمه تایم و زنجیر تایم مکان نصب این دو محصول است؛ تسمه تایم معمولا در خارج از موتور نصب می‌شود، درحالی‌که زنجیر تایم به‌عنوان یک قطعه داخلی، در داخل موتور نصب خواهد شد.
• روغن‌کاری: یکی از دیگر تفاوت تسمه تایم و زنجیر تایم، این است که تسمه تایم به روغن‌کاری و گریس‌کاری نیاز ندارد، درحالی‌که زنجیر تایم باید به‌صورت مداوم روان‌کاری شود تا عملکرد خود را حفظ کند.

مزیت ‌های تسمه تایم نسبت به زنجیر تایم

• کمترین سطح نویز: تسمه تایم باعث تولید کمترین سطح نویز در مقایسه با زنجیر تایم می‌شود که این امر برای راحتی و آرامش کاربران بسیار حائز اهمیت است.
• عمر طولانی‌تر: تسمه تایم معمولا عمر طولانی‌تری نسبت به زنجیر تایم دارد و به تعویض کمتری نیازمند است که این امر موجب کاهش هزینه‌های نگهداری می‌شود.
• کمترین وزن: تسمه تایم نسبت به زنجیر تایم سبک‌تر است که می‌تواند به بهبود کارایی و کاربری خودرو کمک کند و مصرف سوخت را کاهش ‌دهد.
• انتقال نیرو بدون لرزش: تسمه تایم بهبود انتقال نیرو را بدون وجود لرزش‌های غیرمطلوب ارائه می‌دهد که این ویژگی می‌تواند به عملکرد و استحکام موتور کمک کند.
• قابلیت اطمینان: به‌دلیل کمترین نیاز به تعمیرات و نگهداری، تسمه تایم به کاربران اطمینان بیشتری در استفاده از خودروهایشان می‌دهد.

مزیت ‌های زنجیر تایم نسبت به تسمه تایم

• مقاومت بالا در برابر فشار: زنجیر تایم به‌دلیل جنس فلزی خود، مقاومت بسیار بالایی در برابر فشار دارد و احتمال شکستن یا خرابی کمتری خواهد داشت.
• مناسب برای شرایط سخت: زنجیر تایم به‌دلیل ساختار فلزی‌اش، مناسب برای شرایط سخت و محیط‌های دمایی بالا است و مقاومت بیشتری در برابر شرایط سخت جاده‌ای ارائه می‌دهد.
• عدم انعطاف‌پذیری: زنجیر تایم به‌ دلیل ساختار فلزی‌اش، کمترین انعطاف‌پذیری را دارد که این ویژگی می‌تواند به استحکام و پایداری انتقال نیرو کمک کند.

زنجیر تایم یا تسمه تایم کدام بهتر است؟

به‌طورکلی، برای پاسخ به زنجیر تایم بهتره یا تسمه تایم باید اشاره کرد که زنجیر تایم قادر به انتقال قدرت و گشتاور بالاتری هستند و طول عمر مفید بیشتری نسبت به تسمه‌های تایم دارند. اگرچه امروزه در خودروهای مسابقه‌ای مانند درگ‌ها، از تسمه‌های تایم باکیفیت بسیار بالا استفاده می‌شود که توان کافی را دارند، بااین‌حال برای تهیه برخی از آن‌ها باید هزینه‌های بالایی را بپردازید.

چگونه تشخیص دهیم موتور خودرو زنجیر تایم دارد یا تسمه تایم؟

برای تشخیص تفاوت زنجیر تایم با تسمه تایم باید کاپوت خودروی خود را باز کنید و درب موتور خودرو را باز بگذارید. ناحیه کناری موتور را ببینید اگر این قطعه از فلز باشد، موتور خودروی شما از نوع زنجیرتایم است و اگر جنس آن پلاستیکی باشد، از تسمه تایم استفاده می‌کند.

نشانه‌های خرابی زنجیر تایم و تسمه تایم چیست؟

آشکارشدن علایم غیرعادی مانند دور موتور نامعمول، دود زیاد از اگزوز، یا مشکل در روشن‌شدن خودرو می‌تواند نشانه‌ای از خرابی تسمه تایم باشد. به‌ویژه در خودروهایی مانند پراید، این مشکلات معمولا به‌ وجود می‌آیند. بنابراین، پس از خرید خودرو دست‌دوم، توصیه می‌شود به‌ طور حتمی تسمه تایم را مورد بررسی قرار دهید و در صورت لزوم، آن را تعویض کنید. هرگز با زنجیر تایم یا تسمه تایم کهنه به سفر نروید و باتوجه‌به زمان تعویض این قطعه، از وقوع آسیب‌ها و هزینه‌های اضافی جلوگیری به‌ عمل آورید.

علائمی که نشان می‌دهد زنجیر تایم خراب است

• صدای تق‌تق در هنگام استارت و سکون: زمانی‌که کاپوت را باز می‌کنید و موتور روشن می‌شود، ممکن است صدای تق‌تقی را که از زنجیر تایم کشیده‌شده را بشنوید. این صدا احتمالا ناشی از شکستن زنجیر تایم باشد که موجب ایجاد صدای تق‌تق در اثر برخورد با قطعات مختلف موتور می‌شود. اگر زنجیر تایم شکسته باشد، احتمالا سوپاپ‌ها با پیستون‌ها تماس می‌یابند و این وضعیت می‌تواند به خرابی جدی موتور و آسیب به قطعات آن منجر شود.
• وجود براده آهن در روغن‌موتور: قطعات فلزی کوچک در روغن‌موتور می‌توانند زنجیر تایم را پاره کنند و به‌ دلیل فرسودگی در کارتر روغن حلقه بگیرند. اگر مکانیک در هنگام تخلیه روغن یا تعویض فیلتر، براده‌های کوچک فلزی را در داخل روغن مشاهده کند، احتمالا زنجیر تایم خودرو به‌زودی از کار می‌افتد.
• کم قدرت شدن موتور خودرو: زنجیر تایم که کشیده شده باشد، احتمالا به برخی از دندانه‌های چرخ‌دنده را آسیب برساند و سبب شود که سوپاپ‌ها به‌موقع باز و بسته نشوند. این موضوع مانع از انتقال مقدار لازم از مخلوط سوخت و هوا به محفظه‌های احتراق می‌شود که به کاهش قابل‌توجه نیرو و کاهش پاسخگویی موتور به فشار پدال گاز منجر می‌شود.

زمان تعویض زنجیر و تسمه

مدت‌زمان مفید زنجیر تایم معمولا حدود ۴ تا ۵ سال است و پس از این مدت باید آن را تعویض کرد؛ اما زمان مناسب برای تعویض زنجیر تایم و ضد یخ به کارکرد ماشین و کیفیت زنجیر تایم بستگی دارد.

معمولا زنجیر تایم بین ۸۰ تا ۱۲۰ هزار کیلومتر تعویض می‌شود، البته اگر هیچ مشکل خاصی وجود نداشته باشد. هر چه مسافت این تعداد کیلومتر بیشتر شود، احتمال بروز مشکلات نیز بیشتر می‌شود. بنابراین، اگر ماشین شما کارکرد زیادی دارد یا قدیمی است، باید به‌دقت به علایم خرابی زنجیر تایم توجه داشته باشید.

جمع‌بندی

تسمه تایم و زنجیر تایم ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود را دارند که باید باتوجه‌به نیازها و شرایط مختلف در نظر گرفته شوند. باتوجه‌به اینکه هرکدام مزایا و معایب خود را دارند، انتخاب بین این دو باید بادقت و بررسی دقیق تفاوت تسمه تایم و زنجیر تایم انجام شود تا بهترین عملکرد و عمر موتور ممکن را به‌ دست آوریم.