کلاژن چیست؟

 

 

فکر می‌کنید دلیل محبوبیت مکمل‌های کلاژن چیست؟ به ویژه اینکه کارشناسان زیبایی و سلامت پوست و مو به خانم‌ها توصیه می‌کنند، برای حفظ ظاهر پر و طبیعی پوست حتما کلاژن مصرف کنند. استقبال زیاد از اشکال و انواع مختلف کلاژن‌های خوراکی، جذبی و محصولات حاوی این پروتئین مهم برای سلامت بدن، باعث شد تا در این مقاله از مجله شاپ پلاس به بررسی عوارض کمبود کلاژن، انواع مهم و مفید آن برای بدن، فواید، عملکرد و منابع طبیعی حاوی کلاژن بپردازیم و تمامی اطلاعاتی که در مورد کلاژن نیاز دارید را در اختیارتان بگذاریم.

درباره کلاژن

برای اینکه بدانیم کلاژن چیست اول باید با پروتئین ساختاری در بدن آشنا شویم. پروتئین‌های ساختاری یا پروتئین‌های فیبری یا رشته‌ای یا اسکلروپروتئین‌ها (Scleroprotein) نوعی پروتئین است که ساختار یا چارچوب سلول‌ها و بافت‌های شما را تشکیل می‌دهد. در واقع، کلاژن فراوان‌ترین پروتئین ساختاری در حیوانات است. کلاژن عمدتا از آمینواسیدهای گلیسین، پرولین و هیدروکسی پرولین تشکیل شده است. این آمینواسیدها سه رشته را تشکیل می‌دهند که ساختار مارپیچ سه‌گانه پروتئین کلاژن را تشکیل می‌دهند.

“کلاژن یک پروتئین ساختاری سخت، نامحلول و فیبری است که در بسیاری از بافت‌های بدن نقش مهمی ایفا می‌کند.”

عملکرد کلاژن

ساختار مارپیچ سه‌گانه‌ی کلاژن مانند یک داربست در سلول‌ها عمل کرده و در بافت همبند، پوست، تاندون‌ها، استخوان‌ها و غضروف یافت می‌شود. به عبارت ساده‌تر، کلاژن مانند یک چسب طبیعی عمل می‌کند که سلول‌ها و بافت‌های بدن را به هم متصل نگه می‌دارد.

هم‌چنین این پروتئین نقش‌های مهمی در فرآیندهای سلولی ایفا می‌کند، از جمله:

• ترمیم بافت
• واکنش ایمنی
• ارتباط سلولی
• مهاجرت سلولی، فرآیندی که برای نگهداری بافت ضروری است

علاوه بر این نقش‌ها، عملکردهای اصلی کلاژن در بافت‌های مختلف بدن عبارت است از:

• پوست: کلاژن به پوست استحکام، کشسانی و رطوبت می‌بخشد و از ایجاد چین و چروک و افتادگی پوست جلوگیری می‌کند.
• استخوان‌ها: کلاژن در کنار کلسیم، به استخوان‌ها استحکام و مقاومت می‌بخشد.
• مفاصل: کلاژن در غضروف‌ها وجود دارد و به آن‌ها انعطاف‌پذیری و مقاومت در برابر سایش می‌دهد.
• تاندون‌ها و رباط‌ها: کلاژن به تاندون‌ها و رباط‌ها استحکام می‌بخشد و به آن‌ها اجازه می‌دهد تا نیرو را از عضلات به استخوان‌ها منتقل کنند.
• ارگان‌های داخلی: کلاژن در ساختار ارگان‌های داخلی مانند قلب، ریه‌ها و کلیه‌ها نقش دارد.
• مو و ناخن: کلاژن به رشد و استحکام مو و ناخن کمک می‌کند.

فواید و خواص کلاژن برای بدن

با توجه به عملکرد و نقش مهم کلاژن می‌توانیم نتیجه بگیریم چه فواید و خواص شگفت‌انگیزی برای بدن دارد. فواید و خواص برای سلامتی کلی بدن که بیانگر لزوم تولید کلاژن است:

• یکی از مواد لازم برای فرآیند لخته شدن خون است
• به جایگزینی سلول‌های مرده کمک می‌کند
• یک پوشش محافظ برای اندام‌های شما ایجاد می‌کند
• رشد و تقسیم سلولی را افزایش می‌دهد

فواید کلاژن برای پوست

یکی از بافت‌هایی که برای سلامت و حفظ ظاهر شاداب و جوان خود به کلاژن نیاز دارد، پوست است. وجود سطح بالای کلاژن این فواید بسیاری برای مراقبت از پوست دارد، از جمله:

• کاهش چین و چروک: کلاژن به پر شدن خطوط ریز و چین و چروک کمک می‌کند و تا ظاهر پوست جوان‌تر بماند .
• افزایش خاصیت ارتجاعی پوست: کلاژن به پوست خاصیت کشسانی می‌دهد و از افتادگی آن جلوگیری می‌کند.
• بهبود هیدراتاسیون پوست: کلاژن به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند و مانع خشکی و پوسته پوسته شدن آن می‌شود.
• کاهش التهاب پوست: کلاژن می‌تواند به کاهش التهاب پوست و بهبود شرایط پوستی مانند آکنه کمک کند.

مهم‌ترین انواع کلاژن برای بدن

بدن شما حاوی انواع مختلفی از کلاژن است. دانشمندان در مجموع ۲۹ نوع کلاژن را شناسایی کرده‌اند. شناخت انواع مختلف کلاژن و عملکرد آن‌ها به ما کمک می‌کند تا بهتر درک کنیم که چرا برخی از بیماری‌ها مانند آرتروز، پوکی استخوان و بیماری‌های پوستی رخ می‌دهند. 

از این بین ۵ نوع اصلی‌ترین و مهم‌ترین انواع کلاژن هستند که وجودشان برای بدن بسیاری ضروری است:

• کلاژن نوع I: به پوست، استخوان‌ها، رباط‌ها و تاندون‌های شما استحکام می‌بخشد و فراوان‌ترین نوع کلاژن در بدن به شمار می‌آید.
• کلاژن نوع II: عمدتا در غضروف‌ها وجود دارد و نقش مهمی در سلامت مفاصل ایفا می‌کند. به غضروف‌ها انعطاف‌پذیری و مقاومت در برابر سایش می‌دهد و به این ترتیب از مفاصل محافظت می‌کند.
• کلاژن نوع III: در اندام‌های داخلی، رگ‌های خونی و عضلات شما یافت می‌شود. این بافت‌ها را مستحکم  و سالم نگه می‌دارد. همچنین در ترمیم بافت نقش دارد.
• کلاژن نوع IV: در برخی لایه‌های پوست یافت می‌شود. به عنوان یک فیلتر عمل می‌کند و به پوست استحکام می‌دهد.
• کلاژن نوع V: که در قرنیه‌ها و برخی لایه‌های پوست و مو وجود دارد. استحکام ساختار سلولی این بافت‌ها را محافظت می‌کند.

کمبود تولید کلاژن چیست و چه عوارضی دارد؟

همان‌طور که اشاره کردیم هر نوع کلاژن وظیفه خاصی در بدن دارد و کمبود یا نقص در تولید هر یک از این انواع می‌تواند به مشکلات سلامتی مختلفی منجر شود. سلول‌های بافت همبند به نام فیبروبلاست‌ها کلاژن را تولید و حفظ می‌کنند. با افزایش سن ، عملکرد فیبروبلاست مختل و تولید کلاژن کند می‌شود و کاهش می‌یابد. این تغییرات، همراه با از دست دادن پروتئین ساختاری کلیدی دیگری به نام الاستین، ظهور علائم پیری مانند افتادگی پوست و چین و چروک را به دنبال دارد.

دیگر عوارض کمبود کلاژن برای پوست عبارتند از:

• خشکی پوست: کلاژن به حفظ رطوبت پوست کمک می‌کند. کمبود آن باعث خشکی و پوسته پوسته شدن پوست می‌شود.
• زخم‌های طولانی مدت: از آنجایی که کلاژن در ترمیم زخم‌ها نقش مهمی دارد، کمبود آن باعث کند شدن روند بهبود زخم‌ها می‌شود.
• نازک شدن پوست: پوست افراد مبتلا به کمبود کلاژن نازک‌تر و شکننده‌تر از افراد سالم است.

عوارض کمبود تولید کلاژن فقط به سلول‌های پوست محدود نیست و تمام اندام‌های دیگر بدن که کلاژن در بافت آن‌ها وجود دارد به این ترتیب خودش را نشان می‌دهد:

عوارض کمبود کلاژن در مفاصل:

• درد مفاصل: کمبود کلاژن در غضروف‌ها باعث سایش مفاصل و در نتیجه ایجاد درد می‌شود.
• سفتی مفاصل: کاهش انعطاف‌پذیری مفاصل و در نتیجه سفتی آن‌ها از عوارض کمبود کلاژن در مفاصل و بافت‌های هم‌بند است.
• آرتروز: کمبود کلاژن یکی از عوامل مهم در ایجاد آرتروز است.

عوارض کمبود در استخوان‌ها:

• پوکی استخوان: کلاژن به استخوان‌ها استحکام می‌بخشد. کمبود آن باعث کاهش تراکم استخوانی و افزایش خطر پوکی استخوان می‌شود.
• شکنندگی استخوان‌ها: استخوان‌های افراد مبتلا به کمبود کلاژن شکننده‌تر هستند و در معرض شکستگی قرار دارند.

عوارض کمبود تولید کلاژن در سایر بافت‌های بدن:

• شکنندگی مو و ناخن
• ضعف تاندون‌ها و رباط‌ها
• ضعف دیواره رگ‌های خونی که می‌تواند باعث مشکلات قلبی عروقی شود.

دلایل کاهش تولید و کمبود کلاژن

علاوه بر افزایش سن که یکی از مهم‌ترین دلایل و عوامل مؤثر بر کند شدن فرآیند تولید کلاژن است، کمبود کلاژن می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. از جمله مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده کمبود کلاژن:

• نور خورشید: قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش نور خورشید می‌تواند به کلاژن آسیب رسانده و تولید آن را کاهش دهد.
• آلودگی هوا: آلودگی هوا حاوی رادیکال‌های آزاد است که به کلاژن آسیب می‌رسانند.
• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی تخریب کلاژن است و باعث پیری زودرس پوست می‌شود.
• رژیم غذایی نامناسب: کمبود ویتامین C، که برای تولید کلاژن ضروری است، می‌تواند منجر به کاهش تولید کلاژن شود.
• استرس: استرس مزمن نیز بر تولید کلاژن تأثیر منفی دارد.
• کمبود خواب: خواب کافی برای ترمیم بافت‌ها و تولید کلاژن ضروری است.

“هم‌چنین برخی بیماری‌ها مانند آرتروز، لوپوس و سندرم مارفان می‌توانند تولید کلاژن را کاهش دهند. اگر داروهای کورتیکوستروئیدی مصرف می‌کنید نیز باید توجه داشته باشید، این داروها بر تولید کلاژن تاثیر گذار هستند.”

بهترین منابع غذایی حاوی کلاژن

خوشبختانه، با گنجاندن مواد غذایی حاوی کلاژن در رژیم غذایی، می‌توانید به تولید طبیعی کلاژن در بدن کمک کنید و مانع ایجاد عوارض مربوط به کاهش آن شوید. اگرچه بدن ما به طور طبیعی کلاژن تولید می‌کند، اما برخی غذاها و تغییر در سبک زندگی می‌تواند این فرآیند را تقویت کند. این غذاها حاوی آمینواسیدهای ضروری برای ساخت کلاژن و همچنین سایر مواد مغذی مانند ویتامین C هستند که به تولید کلاژن کمک می‌کنند.

گوشت‌های قرمز: گوشت گاو، بره و گوساله منابع غنی از کلاژن هستند. قسمت‌هایی مانند استخوان‌ها و غضروف حاوی مقدار زیادی کلاژن هستند.

مرغ: پوست و پاهای مرغ حاوی کلاژن زیادی است. همچنین، آبگوشت مرغ نیز می‌تواند منبع خوبی از کلاژن باشد.

ماهی: ماهی‌های چرب مانند سالمون، قزل‌آلا و ماهی تن حاوی کلاژن هستند. همچنین، پوست و فلس ماهی نیز منبع تأمین کلاژن به شمار می‌آید.

تخم مرغ: تخم مرغ، به ویژه سفیده آن، حاوی آمینواسیدهای ضروری برای ساخت کلاژن است.

محصولات لبنی: ماست، پنیر و شیر حاوی پروتئین و سایر مواد مغذی هستند که به تولید کلاژن کمک می‌کنند.

میوه‌ها و سبزیجات: میوه‌ها و سبزیجات حاوی ویتامین C هستند که برای تولید کلاژن ضروری است. برخی از بهترین منابع ویتامین C عبارتند از:

• مرکبات مانند پرتقال، لیمو و گریپ فروت
• توت فرنگی
• کیوی
• فلفل دلمه‌ای
• بروکلی
• آووکادو

سایر مواد مغذی مفید برای تولید کلاژن نیز عبارتند از:

• روی: به تشکیل بافت‌های همبند کمک می‌کند.
• مس: به تشکیل آنزیم‌های مورد نیاز برای تولید کلاژن کمک می‌کند.
• سیلیسیم: به ساخت کلاژن و الاستین کمک می‌کند.

به غیر از این منابع غذایی مکمل‌ها و محصولات زیبایی و مراقبت از پوست بسیاری در بازار وجود دارد که کمبود کلاژن بدن را کاهش می‌دهد.

انواع مکمل های کلاژن

مکمل‌های کلاژن به شکل‌های مختلفی در بازار موجود هستند و هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب نوع مناسب مکمل به عوامل مختلفی مانند نیازهای فردی، شرایط سلامتی و ترجیحات شخصی شما بستگی دارد. رایج‌ترین انواع مکمل‌های کلاژن:

پودر کلاژن: در بسته‌بندی‌های مختلف و معمولا به صورت ساشه‌های تکی حاوی پودر سفید کلاژن در دسترس است. این پودرها به دلیل جذب سریع و آسان، و قابلیت ترکیب با انواع نوشیدنی‌ها و غذاها یکی از بهترین مکمل‌های کلاژن محسوب می‌شوند.

کپسول کلاژن: به صورت کپسول‌های ژلاتینی است و باید همراه با آب مصرف شود. حمل آسانی دارد و معمولا مقرون به صرفه است.

مایع کلاژن: به صورت مایع است و به شکل خوراکی مانند شربت مصرف می‌شود. امکان دارد حاوی قند یا شیرین کننده‌های مصنوعی باشد.

کلاژن هیدرولیز شده: به صورت پودر یا مایع است. کلاژن هیدرولیز شده به دلیل اندازه مولکولی کوچک، به راحتی توسط بدن جذب می‌شود و برای افرادی که مشکل گوارشی دارند، گزینه‌ی مناسبی به شمار می‌آید.

به طور کلی مصرف تمامی اشکال و انواع این مکمل‌های کلاژن، علاوه بر بهبود سلامت و ظاهر پوست، به کاهش عوارض مختلف کمبود کلاژن در بدن از جمله پوکی استخوان کمک می‌کنند.

به این نکته توجه کنید مدت زمان تاثیرگذاری و نتایج مصرف مکمل‌های کلاژن ممکن است به تدریج مشاهده شود. یک رژیم غذایی سالم و متعادل به همراه ورزش منظم به افزایش اثرگذاری مکمل‌های کلاژن کمک می‌کند.

اهمیت مکمل کلاژن برای زنان در سنین یائسگی

با افزایش سن و ورود به دوران یائسگی، تولید طبیعی کلاژن در بدن زنان کاهش می‌یابد. این کاهش تولید کلاژن، یکی از دلایل اصلی بروز تغییرات پوستی و کاهش خاصیت ارتجاعی پوست در دوران یائسگی است.

کلاژن بیشتر در دوران یائسگی

• کاهش هورمون استروژن: استروژن هورمونی است که نقش مهمی در تولید کلاژن دارد. با کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی، تولید کلاژن نیز کاهش می‌یابد.
• تغییرات پوستی: کاهش کلاژن باعث نازک شدن پوست، خشک شدن، کاهش خاصیت ارتجاعی و افزایش چین و چروک می‌شود.

با مصرف غذاهای غنی از کلاژن مانند گوشت، ماهی، تخم مرغ، میوه‌ها و سبزیجات، و همچنین ویتامین C می‌توان کمبود کلاژن در سنین یائسگی را جبران کرد. مکمل‌های کلاژنی که معرفی کردیم نیز حتما باید به صورت روزانه مصرف شوند.

محصولات مراقبت از پوست حاوی کلاژن

در کنار مکمل‌های خوراکی، محصولات مراقبت از پوست و زیبایی بسیاری نیز در بازار وجود دارند که حاوی کلاژن و هیالورونیک اسید هستند و با حفظ رطوبت و بازگرداندن خاصیت ارتجاعی آن، به بهبود ظاهر پوست و افزایش تولید کلاژن طبیعی کمک می‌کنند.

این محصولات عبارتند از:

• کرم‌ ضد چروک صورت: این کرم‌ها معمولا حاوی کلاژن هیدرولیز شده و ویتامینc هستند و  به راحتی توسط پوست جذب شده، سد دفاعی پوست را در برابر عوامل آسیب‌زننده به تولید کلاژن محافظت می‌کنند.
• سرم‌های صورت: سرم‌ها حاوی غلظت بالاتری از کلاژن هستند و به لایه‌های عمقی پوست نفوذ می‌کنند. بعضی از انواع این سرم‌ها علاوه بر کلاژن ترکیبات مفیدی دیگر مانند: نیاسینامید، اسکوالن یا  رتینول نیز دارند.
• ماسک‌های صورت: ماسک‌های حاوی کلاژن به آبرسانی و تغذیه عمیق پوست کمک می‌کنند. نوع جذبی این ماسک‌ها که تحت عنوان کاغذ کلاژن جدیدا وارد بازار شده است به سرعت جذب پوست شده و آن را پر و سفت می‌کند.
• کرم دور چشم: ژل‌ و کرم دور چشم حاوی کلاژن به کاهش پف و تیرگی دور چشم کمک می‌کنند.

بنابراین هنگام خریداری محصولات مراقبت از پوست خود در اسنپ شاپ دقت کنید که علاوه بر پپتیدهای کلاژن، حاوی مواد تقویت‌کننده سنتز کلاژن مانند ویتامین c، رتینول و اسید هیالورونیک باشند. با گنجاندن مواد غذایی حاوی کلاژن در رژیم غذایی و داشتن یک سبک زندگی سالم، می‌توانید به تولید طبیعی کلاژن در بدن کمک کرده و از مزایای آن مانند پوست جوان‌تر، مفاصل سالم‌تر و استخوان‌های قوی‌تر بهره‌مند شوید. محصولات زیبایی و مراقبت از پوست حاوی کلاژن نیز که در فروشگاه اسنپ پی در دسترس هستند، سنتز کلاژن را تقویت می‌کنند.