جامعهشناسی بینشی است که از دل عقل روشنگری برخاسته است و در عین حال یکی از مهمترین صور تامل انتقادی در باب این عقل و سویههای تاریک و روشن و پیامدهای تاریخی عینیت یافتن آن است، برخلاف دشمنان و مدافعان بیقید و شرط عقل روشنگری، موسسان جامعهشناسی کارل مارکس و مارکس وبر و امیل دورکیم، از سویههای مثب